жэст, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Рух рукі, галавы, які абазначае што-н. або суправаджае размову.
Энергічны ж.
Мова жэстаў.
2. перан. Які-н. наўмысны ўчынак, разлічаны на знешні эфект.
Зрабіць высакародны ж.
Гэта ўсяго толькі ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
па-над, прыназ. з Т.
Ужыв. пры ўказанні на каго-, што-н., над якімі ў пэўным кірунку адбываецца рух, дзеянне або зверху над якімі што-н. адбываецца.
Песні плылі па-над гаем.
Гучыць голас міру па-над светам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
шасцярня́², -і́, мн. -це́рні і (з ліч. 2, 3, 4) -цярні́, -це́рань і -це́рняў, ж.
Зубчастае кола, якое перадае рух.
|| памянш. шасцярэ́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж.
|| прым. шасцяро́нны, -ая, -ае і шасце́рневы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыско́рыцца, ‑рыцца; зак.
1. Стаць больш скорым, імклівым. Рух машыны прыскорыўся.
2. Настаць хутчэй, чым меркавалася. Ад’езд прыскорыўся нечакана.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суфражы́зм, ‑у, м.
Жаночы рух у буржуазных краінах другой паловы 19 — пачатку 20 стст. за выбарчыя правы для жанчын.
[Ад англ. suffrage — выбарчае права.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эклі́птыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
У астраноміі — вялікі круг нябеснай сферы, па якім адбываецца бачны гадавы рух Сонца.
[Ад грэч. ékleipsis — зацьменне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паско́рыцца сов., в разн. знач. уско́риться;
рух цягніка́ ~рыўся — движе́ние по́езда уско́рилось;
зваро́т мой ~рыўся — возвраще́ние моё уско́рилось
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
flux [flʌks] n.
1. няспы́нны рух; змяне́нне;
The world is in a flux. Свет пастаянна змяняецца.
2. пато́к, плынь
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
bandwagon [ˈbændˌwægən] n.
1. фурго́н
2. ма́савы рух
♦
climb/jump on the bandwagon infml, derog. прыма́звацца да перамо́жцаў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Ру́шыцца ’скрануцца з месца, пачаць рух’, ’накіравацца’, ’абвальвацца’, ’разбурацца’ (ТСБМ), ’пачаць рух’, рушыць (ТСБМ), рушэнне ’паход’ (Гарэц. 1). Укр. ру́шити, руша́ти ’рухаць, варушыць’, рус. ру́шить ’разбураць’, польск. ruszyć ’рушыць, крануцца’, н.-луж. rušowaś ’бушаваць, шумець’, чэш. rušiti ’турбаваць (каго-небудзь), парушаць (цішыню)’, славац. rušiť ’крануцца, рушыць’, славен. rúšiti ’трэсці, калаціць, зносіць’, серб.-харв. ру̏шити ’разбураць’, балг. ру́ша ’тс’, ст.-слав. роушити ’тс’. Звязваюць з рух (гл.) і ў якасці індаеўрапейскіх адпаведнікаў прыводзяць літ. raũsti, rausiù, rausiaũ ’рыць, капацца’, лат. ràust, ‑šu, ‑su ’разграбаць, месці’, літ. rausis ’пячора’, rūỹs, rūsas ’пограб’, ст.-ісл. rúst ’руіны, разбураная сцяна’ і інш. (Фасмер, 3, 525). Борысь (528) узводзіць да *rušiti [< *ruchi‑ < *rou̯s‑ī‑] ’надаваць рух, папіхаць, рушыць, парушаць’, вытворнае ад незахаванага прасл. *rusti ’рыць, капаць, пераварочваць, парушаць (напрыклад, зямлю)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)