орталамаркі́зм

(ад гр. orthos = прамы + ламаркізм)

адзін з кірункаў неаламаркізму, прадстаўнікі якога бачаць асноўную прычыну развіцця новага ва ўнутраных уласцівасцях арганізмаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

псамо́н

(ад гр. psammos = пясок + on = якое існуе)

сукупнасць мікраскапічных арганізмаў, якія жывуць у вільготным пяску па берагах рэк і азёр.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

радыекарбо́нны

(ад радые- + лац. cafbo, -onis = вугаль);

р. метад — метад датавання па вымярэнню змяшчэння радыеактыўнага ізатопа вугляроду ў рэштках жывых арганізмаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

сальта́цыі

(лац. saltatio, ад saltare = скакаць)

раптоўныя, скачкападобныя пераўтварэнні арганізмаў, якія нібыта прыводзяць да з’яўлення новых буйных таксонаў (атрадаў, класаў, тыпаў).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

спо́ры

(гр. spora = семя)

аднаклетачныя ўтварэнні, якія служаць для размнажэння бяскветкавых раслін (грыбоў, імхоў, папарацей і інш.) і некаторых прасцейшых арганізмаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

тонафібры́лы

(ад гр. tonos = напружанне + фібрылы)

тонкія апорныя валаконцы бялковай прыроды ў некаторых клетках жывёльных арганізмаў, якія забяспечваюць захаванне формы клетак.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

флавапратэі́ды

(ад лац. flavus = жоўты + пратэіды)

складаныя бялкі, якія змяшчаюць жоўты рыбафлавін і ўдзельнічаюць у клетачным дыханні раслінных і жывёльных арганізмаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

цытаэкало́гія

(ад цыта- + экалогія)

галіна біялогіі, якая вывучае заканамернасці змен на клетачным узроўні ў працэсе прыстасавання арганізмаў да ўмоў навакольнага асяроддзя.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

атаві́зм

(фр. atavisme, ад лац. atavus = продак)

1) з’яўленне ў асобных арганізмаў прымет, уласцівых іх далёкім продкам, напр. развіццё ў чалавека хваставога прыдатка;

2) перан. перажытак наогул, вяртанне да чаго-н. крайне ўстарэлага.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

інсты́нкт, ‑у, М ‑кце, м.

1. Прыроджаная здольнасць жывёльных арганізмаў рабіць бессвядомыя мэтанакіраваныя дзеянні ў адказ на змены ўнутранага або знешняга асяроддзя. Інстынкт самазахавання. □ Працуючы над складанымі пабудовамі і ўмела рэгулюючы ўзровень вады, бабёр кіруецца не розумам, а прыроджаным інстынктам. В. Вольскі.

2. Неўсвядомленая цяга, імкненне да чаго‑н. Мацярынскі інстынкт.

3. перан. Чуццё; прадчуванне чаго‑н. З нейкага інстынкту дванаццацігадовая жанчына адразу прачнулася. Чорны. Інстынкт падказваў мне, што юнак збольшага ведае мяне. Кулакоўскі. І, разгубленая, збянтэжаная, кіруючыся хутчэй не розумам, а жаночым інстынктам, Вера Андрэеўна вырашыла мяняць тактыку. Арабей.

[Ад лац. instinctus — пабуджэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)