Verbum

Ляда́шцік, ляда́шчык ’хударлявы’, ’бядняк, жабрак’, ’круцель, ашуканец’, ’чалавек, які можа сурочыць, асабліва маладых істот’, ’нячысцік, з’яўленне якога перад селянінам азначала няшчасце’ (Нас.). Утворана ад ляда́шты і ляда́шчы (гл.). Параўн. яшчэ ляд ₁.

Лямава́ць ’аблямоўваць, акружаць, абводзіць, падшываць’ (Нас.). З польск. lamować ’тс’, якое ад lama ’аблямоўка, абшыўка’ < франц. lame ’бляшка, паясок, пласцінка з золата, срэбра, якія ўжываліся пры вышыванні’ (Слаўскі, 4, 36 і 40).

Мацоха ’мачаха’ (Нас.; астрав., швянч., Сл. ПЗБ; Сцяц.), ’свінаматка’ (ваўк., Сцяшк. Сл.). З польск. macocha ’тс’ (Мацкевіч, там жа, 3, 50). Аднак значэнне ’свінаматка’. Узнікла ў выніку атаясамлення польск. macocha і maciora.

Ме́лькам, мялько́м ’нядоўга, імгненна, у адзін момант’, ’няўважліва, бегла, мімаходзь’ (ТСБМ, Нас.; калінк., З нар. сл.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне з суф. ‑ам (‑ом). Да мялька́цца, мялька́ць (гл.). Не выключана запазычанне з рус. мовы.

Ме́люс (арго) ’мёд’ (Рам. 9), ’цукар горшага гатунку (Нас.), рус. ме́люс, ме́лис ’тс’. З новав.-ням. Melis, якое з франц. mélis < лац. melitium (Фасмер, 2, 597), mellītus ’салодкі, як мёд’ < mel ’мёд’.

Навыру́нку ’навідавоку’ (?): Тут, у нас, любы чалавек навырунку, відзен увесь (Масарэнка). Няясна; магчыма, звязана з навыр (Бяльк.), якое можа мець значэнне ’на двор’; тады першаснае значэнне ’як на двары’ (відаць). Гл. на́вар.

Напра́ва ’рамонт; выпраўленне’ (Нас., Гарэц.). Да пра́віць ’рабіць, выпраўляць’ (гл.), першапачаткова ’рабіць роўным’, параўн. балг. прав ’прамы’ і пад.; па гэтай прычыне малаверагодна запазычанне направіць ’адрамантаваць’ з польск. naprawić ’тс’ (Сл. ПЗБ).

Натрудзі́ць ’стаміць, давесці да хваравітасці’ (Сл. ПЗБ), ’патрывожыць, натаміць і без таго стомленыя ці хворыя часткі цела; прычыніць боль, муку таму, хто нямоглы, хваравіты’ (Нас., Гарэц.), ’навярэдзіць’ (Некр., ТС). Гл. труд, трудзі́ць.

◎ Нацурыць ’намеціць, назначыць’ (Шпіл.). Відаць, ад цур ’чур’, параўн. кураць ’крычаць чур! або чур у месці! пры знаходках, якая ў такім выпадку належыць таму, хто першы яе зачураў (г. зн. адзначыў)’ (Нас.).

Небяспе́ка ’стан пагрозы’ (Некр. і Байк., БРС, ТСБМ), у мінулым стагоддзі і ў пачатку XX ст. звычайна небеспячэнства, небязпячэнства ’тс’ (Нас., Яруш.), што сведчыць пра запазычанне з польск. niebezpieczeństwo ’тс’. Гл. бяспека.