свядомы, ✂.

  1. Які валодае свядомасцю (у 2 знач.).

    • Чалавек — істота свядомая.

  2. Які правільна ацэньвае і разумее ўсё навакольнае.

    • Свядомыя адносіны да працы.
    • Свядомая палітычная барацьба.

  3. Які дзейнічае наўмысна, знарок, абдумана.

    • С. падман.

|| наз. свядомасць, ✂.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

смяшлівы, ✂.

  1. Схільны часта смяяцца, якога можна лёгка рассмяшыць.

    • С. чалавек.

  2. Які выражае гатоўнасць да смеху.

    • С. позірк.
    • С. твар.

  3. Пра настрой: такі, пры якім усё здаецца смешным, увесь час хочацца смяяцца.

|| наз. смяшлівасць, ✂.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

сямейны, ✂.

  1. гл. сям’я.

  2. Які мае сям’ю (у 1 знач.), не адзінокі.

    • С. чалавек.

  3. Прызначаны для сям’і.

    • С. вечар у клубе.

  4. Які грунтуецца на сямейнасці (у 2 знач.; неадабр.).

    • С. падыход пры прыёме на работу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

хамелеон, ✂, м.

  1. Жывёліна цёплых краін, здольная мяняць афарбоўку покрыва ў залежнасці ад колеру акаляючага асяроддзя.

  2. перан. Чалавек, які часта мяняе свае думкі і погляды ў залежнасці ад абставін.

|| прым. хамелеонавы, ✂ і хамелеонскі, ✂.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

харошы, ✂ (разм.).

  1. Прыгожы, прывабны.

    • Х. хлопец.

  2. Які вызначаецца станоўчымі якасцямі.

    • Х. ён чалавек.

  3. Добры, высакаякасны.

    • Харошая дарога.

  4. Дастойны, прыстойны.

    • Харошая кампанія.

  5. Дарагі, любы, мілы (у сяброўскім звароце).

    • А мой ты х.

|| памянш. харошанькі, ✂.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Vita sine amicis tristitia est

Жыццё без сяброў сумнае.

Жизнь без друзей грустна.

бел. Чалавек без друга, што яда без солі. Чалавек без друга, што дрэва без карэння.

рус. Не мил и свет, когда друга нет. Без друга жить ‒ самому себе постылому быть. Без друзей да без связи что без мази: скрипит, негладко, ехать гадко. Без друга ‒ сирота, с другом ‒ семьянин.

фр. La vie sans ami(s) est triste (Жизнь без друга/друзей грустна).

англ. Friendless is poor (Беден не имеющий друзей).

нем. Freunde sind über Silber und Gold (Друзья больше, чем золото и серебро).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

рэнега́т

(с.-лац. renegatus, ад лац. renegare = адракацца)

1) чалавек, які здрадзіў сваім перакананням і перайшоў у лагер праціўніка;

2) чалавек, які адрокся ад сваёй веры; адступнік.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

niedobry

niedobr|y

нядобры, дрэнны; кепскі;

~e obuwie — нядобры (дрэнны) абутак;

~y człowiek — дрэнны чалавек

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

prawość

prawoś|ć

ж. кніжн. высакароднасць; справядлівасць; праведнасць;

człowiek wielkiej ~ci charakteru — чалавек справядлівага характару

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Зуй 1 ’адыход пры часанні воўны’ (карэліц., Жыв. сл.). Ці не з літ. zuĩkis ’заяц’, паколькі заяц між іншым ’раменьчык, з дапамогай якога звязваюць часткі хамута’ ў рус. гаворках, сумежных з БССР. Але гэта мала верагодна. Звязана з зуёк (гл.)? Няясна.

Зуй 2 ’хітры; кволы чалавек’ (Касп.). Рус. зуй, арханг., пенз. ’рухавае, жвавае дзіця’, перм. ’бойкі чалавек’, зах.-бранск. ’пануры, маўклівы чалавек’, ярасл., калуж. ’хітры чалавек, зух’. Розныя значэнні і шырокая тэрыторыя распаўсюджання не даюць пэўна выдзеліць цэнтральную сему (рухавасць?) і паставіць пытанне пра запазычаны характар слова (літ. zuĩkis ’заяц’, zùiti ’рухацца, шукаць’?). Ці звязана з зуёк? Параўн. зух. Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)