Ра́ніца ’першыя гадзіны дня, самы пачатак дня’ (ТСБМ, Бяльк., Шат., Сл. ПЗБ, Станк.), ра́нніца ’ранні час, ранак’, параўн. ст.-бел. ранина ’ранак’ (XVI ст.; Карскі 2-3, 28). Арэальнае ўтварэнне ад рана (гл.), параўн. у іншых славянскіх мовах: серб. ранѝца ’ранняя чарэшня’, славен. ranica ’ранняя расліна ці плод’, ranina ’ранні вінаград’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вузлавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які з’яўляецца месцам перакрыжавання, злучэння чаго‑н. Вузлавая чыгуначная станцыя.
2. перан. Асноўны, галоўны, самы істотны. Вузлавое пытанне. Вузлавы пункт супярэчнасцей.
3. Спец. Які ажыццяўляецца комплексна. Вузлавы метад рамонту машын.
•••
Вузлавое пісьмо гл. пісьмо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
glove [glʌv] n. пальча́тка;
He pulled his gloves on. Ён нацягнуў пальчаткі.
♦
fit like a glove быць у са́мы раз/якра́з/як па ме́рцы;
handle with kid gloves даліка́тна абыхо́дзіцца
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
«А́КСЕЛЬ ШПРЫ́НГЕР ФЕРЛА́Г АГ»
(Axel Springer Verlag AG),
газетна-выдавецкі канцэрн у Германіі, самы буйны ў Зах. Еўропе. Засн. ў 1947 у Гамбургу А.Шпрынгерам. З 1970 акцыянернае т-ва. Выдае грамадска-паліт. і спецыялізаваныя газеты і часопісы. Мае навук. кніжнае выд-ва.
т. 1, с. 204
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГОРН
(Cabo de Hornos, Hoorn),
мыс на в-ве Горн (архіпелаг Вогненная Зямля), самы паўд. пункт Паўд. Амерыкі (55°59′ паўд. ш. і 67°16′ зах. д.). Адкрыты ў 1616 галандцамі Я.Лемерам і В.Схаўтэнам. Уваходзіць у склад нац. парку Мыс Горн (Чылі).
т. 5, с. 361
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
адкаці́цца сов., в разн. знач. откати́ться;
мяч ~ці́ўся ў са́мы кут — мяч откати́лся в са́мый у́гол;
хва́ля ~ці́лася — волна́ откати́лась;
фронт ~ці́ўся на сто кіламе́траў — фронт откати́лся на сто киломе́тров
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гало́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Самы важны, асноўны, найбольш істотны. Галоўны герой твора. □ Бязмежная адданасць справе і скромнасць шчырага працаўніка — вось дзве галоўныя рысы характару пагранічніка. Брыль. Бумажкоў, галоўны арганізатар атрада, быў і яго камандзірам. Чорны. // у знач. наз. гало́ўнае, ‑ага, н. Янка Купала перадаў галоўнае — сатырычна-маралістычны пафас байкі. Палітыка. // у знач. пабочн. Самае асноўнае, істотна важнае. Многа думаў.. Сцёпка, і надумаўся ён за навуку сур’ёзна ўзяцца. Але як? Часу няма і, самае галоўнае, — няма кніжак. Колас. // Цэнтральны, самы значны, самы вялікі (пра вуліцу, магістраль і пад.). Галоўная вуліца. □ Уздыхнуў паравоз парай і без гудкоў, без свісткоў выбраўся на галоўны пуць. Лынькоў.
2. Які ўзначальвае каго‑, што‑н., старшы па службе. Галоўны інжынер. Галоўны канструктар. Галоўны урач.
•••
Галоўная кватэра гл. кватэра.
Галоўная кніга гл. кніга.
Галоўны сказ гл. сказ.
Галоўны член сказа гл. член.
Галоўным чынам гл. чын.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
najwyższy
najwyższ|y
найвышэйшы;
w ~ym stopniu — у найвышэйшай ступені;
Sąd ~y — Вярхоўны суд;
~y czas, żebyśmy poszli — самы час, каб пайсці;
~e piętro — самы высокі паверх;
stopień ~y грам. найвышэйшая ступень;
sprawa ~ej wagi — справа найвышэйшай важнасці
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
фла́гман, ‑а, м.
1. Камандуючы буйным злучэннем ваенных караблёў (атрадам, эскадрай, дывізіяй).
2. Вядучы карабель ці самалёт у калоне суднаў (самалётаў), на борце якога знаходзіцца камандуючы; самы лепшы або самы буйны карабель (самалёт) якога‑н. флоту, флатыліі.
3. перан. Пра што‑н. самае буйное, галоўнае сярод падобных. Флагман беларускай тэкстыльнай прамысловасці, які ўзвялічыў у нашай краіне і за яе межамі славу беларускага лёну, — так выглядае Аршанскі льнокамбінат у рэспубліканскім аспекце. Палтаран.
4. Персанальнае воінскае званне асоб вышэйшага начальніцкага саставу ў Ваенна-марскім флоце СССР у перыяд 1935–1940 гг.
[Гал. vlagman.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
археты́п
(гр. archetypon)
1) самы старажытны рукапіс твора, з якога зроблены наступныя копіі;
2) рэканструяваная або засведчаная моўная форма, зыходная для пазнейшых форм.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)