лікапо́дый
(н.-лац. lycopodium, ад гр. lykos = воўк + pus, podos = нага)
спелыя сухія споры дзеразы, а таксама жоўты парашок з іх, які выкарыстоўваецца ў медыцыне (у т.л. як дзіцячая прысыпка) і ў піратэхніцы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Pes gradiens crescit, cornix residendo famescit
Нага расце ад хады, варона галадае ад сядзення.
Нога растёт от хождения, ворона голодает от сидения.
бел. Старца кій корміць. Хочаш есці калачы, дык не сядзі на пячы.
рус. Волка ноги кормят. Волк рыщет, хлеба ищет. В лес не съездишь, так на полатях замёрзнешь. Хочешь есть калачи ‒ не сиди на печи. Под лежачий камень вода не течёт. На одном месте и камень мхом обрастает.
фр. La faim fait sortir le loup du bois (Голод гонит волка из леса). Eau stagnante devient puante (Стоячая вода становится зловонной).
англ. The dog that trots about finds a bone (Собака, которая бегает, находит кость). The race is got by the running (Кросс выигрывает бегущий).
нем. Den Wolf ernähren seine Beine (Волка кормят ноги).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
максілапо́ды
(н.-лац. maxillapoda, ад лац. maxilla = сківіца + гр. pus, podos = нага)
падклас ракападобных; пашыраны ў марскіх і прэсных вадаёмах; жывуць свабодна, прымацаваныя да субстрату, ёсць паразіты, драпежнікі; састаўная частка зоапланктону, корм для рыб.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
встре́чный
1. прил. сустрэ́чны;
встре́чный план сустрэ́чны план;
2. сущ. сустрэ́чны, -нага м.;
◊
встре́чный и попере́чный ко́жны стрэ́чны, ко́жны хто папа́ла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
парти́йный
1. прил. парты́йны;
парти́йная организа́ция парты́йная арганіза́цыя;
парти́йный комите́т парты́йны камітэ́т;
парти́йное поруче́ние парты́йнае даручэ́нне;
2. сущ. парты́йны, -нага м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
leg [leg] n.
1. нага́; ла́па, ла́пка
2. но́жка (мэблі)
3. кало́ша, калашына́
4. эта́п, ча́стка даро́гі або́ маршру́ту
5. sport тур, круг, эта́п (у эстафеце)
♦
not have a leg to stand on infml не мець магчы́масці даказа́ць што-н.;
pull smb.’s leg infml дуры́ць каго́-н.;
be on its last legs infml кана́ць; дайсці́ да ру́чкі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Сулды́га ’частка нагі ад калена да пяткі’ (Нас., Бяльк., Байк. і Некр.), ’вялікая костка’, перан. ’нага’ (Юрч.), сулды́жжа зборн. (мсцісл., З нар. сл.), сулды́жка ’частка рукі ад пляча да локця’, ’ніжняя частка галёнкі’ (Мат. Маг.), ’костка, масол’ (Бяльк.), ’вялікая костка’ (Юрч. Вытв.). Укр. дыял. сулды́га ’шчыкалатка’. З *sǫ‑lъdyga (гл. ладыга) (Міклашыч, Vergl. gr., 2, 285; ЕСУМ, 5), роднаснае *lydъka (гл. лытка), адлюстроўвае карнявы вакалізм у ступені рэдукцыі (Слаўскі, 5, 391; Бязлай, 2, 145).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
да́дзены
1. прич. да́нный, предоста́вленный;
адмо́віўся ад ~нага яму́ сло́ва — отказа́лся от да́нного (предоста́вленного) ему́ сло́ва;
2. прил. да́нный;
у ~ным вы́падку — в да́нном слу́чае;
~ная велічыня́ — мат. да́нная величина́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гастрапо́ды
(н.-лац. gastropoda, ад гр. gaster, -tros = страўнік + pus, podos = нага)
клас малюскаў, арганізмы з асіметрычным целам, укрытым ракавінай, якое складаецца з галавы, вантробнага мяшка, нагі; пашыраны ў морах, прэсных водах і на сушы; бруханогія.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Лады́га 1, лады́ґа, лады́жка ’сцябло расліны’, ’сцябло дудкаватай расліны’, ’сцябло агуркоў без лісцяў’, ’ліст бурака са сцяблом’, ’кветканоснае сцябло цыбулі’ (Жд. 2, Нас., Сл. паўн.-зах.), польск., ст.-польск. łodyga ’сцябло расліны’, ’галоўка з насеннем’, ’сцябло капусных раслін’ (чэш. і славац. lodyha запазычаны з польск. — Махэк₂, 338). Паводле пашырэння лексемы ладыга можна дапусціць яе паходжанне з польскай мовы. Слаўскі (5, 137) мяркуе, што гэта паўн.-слав. лексема oldyga, якая мае той жа корань, што і прасл. oldi/oldy ’лодка’, звязанае з і.-е. *aldh‑ ’выдзеўбаны ствол дрэва, лодка-чайка’. Сюды ж светлаг. лады́га ’вялікі, дарослы хлопец’ і ўкр. лади́га ’луста, акрайчык хлеба’ (семантычныя пераносы паводле падабенства).
Лады́га 2 ’нага ад калена да пяты’, ’галёнка’, лады́жка ’тс’ (Нас.). Укр. сулдыга (< sǫ‑lodyga — гл. Міклашыч, Vergl. gr., 2, 285) ’нага ад калена да пяты’, рус. лоды́га ’заканчэнне галёнкі’, ’шчыкалатка’, ’косць нагі’, ’бабкі’, ’вялікая стана нагі’, ’падваконнік’, ст.-рус. ’падножжа калоны’ (з XII ст.), ’косць для гульні’. Да лады́га 1. Названа паводле падабенства касцей канечнасцей да ствала, сцябла (Слаўскі, 5, 137), параўн. таксама літ. káulas ’косць’ — лац. caulis ’сцябло расліны’, ’рагавы стрыжань птушынага пяра’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)