ЛАГІЦЫ́ЗМ,
кірунак у асновах матэматыкі, у якім зыходныя паняцці матэматыкі зводзяцца да паняццяў логікі. Ідэі Л. прапанаваны Г.В.Лейбніцам. У сістэматызаваным выглядзе выкладзены Г.Фрэге ў кн. «Асноўныя законы арыфметыкі» (т. 1—2, 1893—1903). Ён прапанаваў звядзенне асноўнага для матэматыкі паняцця натуральнага ліку да аб’ёмаў паняццяў і распрацаваў лагічную сістэму, сродкамі якой можна было даказаць усе тэарэмы арыфметыкі. Дактрына Л. развіта Б.Раселам, які выявіў у сістэме Фрэге супярэчнасць («парадокс Расел», гл. Парадокс). У кн. «Прынцыпы матэматыкі» (т. 1—3, 1910—13) Расел і А.Н.Уайтхед прапанавалі т.зв. тэорыю тыпаў, у якой парадоксаў можна пазбегнуць пры дапамозе спец. іерархіі паняццяў. У далейшым К.Гёдэль паказаў, што сістэмы Л. няпоўныя, іх сродкамі можна сфармуляваць змястоўна правільныя, але не вырашальныя матэм. сцвярджэнні (сцвярджэнні, якія нельга даказаць і нельга абвергнуць). Сістэмы Л. садзейнічалі фарміраванню і ўдакладненню важнейшых логіка-матэм. ідэй, зрабілі значны ўплыў на развіццё матэматычнай логікі і навукі.
В.М.Пешкаў.
т. 9, с. 89
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
даду́мацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Раздумваючы, зразумець што‑н., прыйсці да якога‑н. вываду, заключэння. Памеркаваўшы ды падумаўшы, можна да чаго-небудзь і дадумацца. Колас. Цешча была на дзіва лагоднай і старалася чым можна дагадзіць зяцю. Міхась дадумацца не мог, што раптам з ёю сталася. Б. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
з'езд Спуск, адхон гары, дзе можна з'ехаць з возам (БРС). Тое ж з'яжджа́нне (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
прыкро́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
Разм. Прыйсці. [Вронік:] — Далёка крочым, дзеду? — Дзядок страпянуўся. — А ўжо, можна сказаць, прыкрочыў. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
планетахо́д, ‑а, М ‑ходзе, м.
Машына, на якой можна перамяшчацца з месца на месца на планетах (акрамя зямлі).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абаспа́цца, ‑сплюся, ‑спішся, ‑спіцца; зак.
Разм. Перабраць меру ў сне. [Галя:] — Ад гультайства можна абаспацца і нават апухнуць. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
васьміпудо́вы, ‑ая, ‑ае.
Вагой восем пудоў. Васьміпудовы камень. // У які можна змясціць восем пудоў чаго‑н. Васьміпудовая скрыня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тва́ністы, ‑ая, ‑ае.
Багністы, гразкі, у якім можна лёгка загразнуць, увязнуць. А месца тут было балотнае, тваністае. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
яхі́днасць, ‑і, ж.
Уласцівасць і стан яхіднага. — Можна і зусім уцячы, — мякка, з яхіднасцю параіў Собаль, — дэзерціраваць. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэндрахранало́гія
(ад дэндра- + храналогія)
вучэнне аб заканамернасцях утварэння гадавых слаёў дрэвавых парод, на аснове якога можна вызначыць узрост археалагічных знаходак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)