недалічы́цца, ‑лічуся, ‑лічышся, ‑лічыцца; зак.
Выявіць пры падліку недахоп, адсутнасць каго‑, чаго‑н. Рэвізія недалічылася шасцідзесяці трох рублёў. Лобан. Праз некалькі гадзін мы недалічыліся двух чалавек. Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няўзго́дненасць, ‑і, ж.
Уласцівасць няўзгодненага; адсутнасць узгодненасці. Кампазіцыйная няўзгодненасць асобных раздзелаў, непрадуманая расстаноўка акцэнтаў прывялі да таго, што паэма, па сутнасці, распадаецца на два асобныя творы. Рагойша.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рассе́янасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць рассеянага.
2. Адсутнасць увагі, інтарэсу да чаго‑н. пэўнага. [Стары] нават маўчаць і слухаць умее з рассеянасцю, выказваючы знявагу да субяседніка. У. Калеснік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
права́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. гл. праваліцца, праваліць.
2. Месца, якое правалілася, паглыбленне.
Глыбокі п. у гарах.
3. перан. Поўная няўдача ў якой-н. справе.
П. планаў інтэрвентаў.
4. перан. Адсутнасць яснага ўспрымання ўсяго навакольнага (пры некаторых хваробах, ап’яненні).
Правалы памяці.
|| прым. права́льны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
бесканфлі́ктнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць бесканфліктнага; адсутнасць канфлікту. У пасляваенны час у беларускай, як і ва ўсёй савецкай літаратуры, вялікая ўвага аддавалася барацьбе з бесканфліктнасцю, з лакіроўкай рэчаіснасці. Шкраба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бязлю́ддзе, ‑я, н.
Адсутнасць людзей. [Агата] ў душы рада была, што на такім марозным бязлюддзі трапіўся свой чалавек. Сабаленка. // Недахоп у патрэбных людзях. На бязлюддзі і поп — чалавек. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няві́ннасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць нявіннага (у 1, 2 знач.). Нявіннасць дзіцяці.
2. Цнота.
3. Адсутнасць віны. [Банадзюк] добра ведае, што навакольныя людзі не павераць у яго нявіннасць. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няке́млівасць, ‑і, ж.
Уласцівасць някемлівага, адсутнасць кемлівасці. — Марыя Дзям’янаўна, выбачайце за маю такую слепату, някемлівасць, — прамовіў Грушка, — вось сяджу і не бачу, хто сядзіць са мною побач. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
руці́на, ‑ы, ж.
Боязь змен, застой, кансерватыўнасць, адсутнасць пачуцця новага. Ад прыроды спакойны і добры, .. [Хвядос], аднак, не мог мірыцца з той руцінай, абыякавасцю, якая панавала ў школах. Чарнышэвіч.
[Фр. routine.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Пу́таўка (пу́тоўка) у выразе нема путоўкі — пра адсутнасць карысці, выніку (ТС). Да пуць ’дарога; лад, парадак’ (Нас.), параўн. без пуця жыве ’бесталкова’ (Ян.) і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)