Verbum

апраўда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. каго (што). Прызнаць невінаватым, вынесці апраўдальны прыгавор.

А. падсуднага.

2. што. Даказаць магчымасць чаго-н.

Старацца а. які-н. учынак.

3. што. Паказаць сябе дастойным чаго-н.

А. высокае званне.

А. давер калектыву.

4. што. Акупіць, кампенсаваць.

Расходы апраўдаюць сябе.

|| незак. апра́ўдваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. апраўда́нне, -я, н.

адклі́кнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.

1. Адказаць на воклік, зварот; адазвацца, адгукнуцца; прагучаць у адрас.

Дзе вы, адклікніцеся!

А. на пісьмо.

2. перан. Выявіць свае адносіны да чаго-н., выказаць спачуванне, гатоўнасць садзейнічаць чаму-н.

А. на просьбу.

3. Абудзіцца, выявіцца пад уплывам чаго-н. (пра ўспаміны, пачуцці).

Голас адклікнуўся ў сэрцы.

|| незак. адкліка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

кусо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м.

1. Адрэзаная, адбітая і пад. частка чаго-н.; кавалак.

К. цэглы.

К. мяса.

2. Наогул частка чаго-н.

К. жыцця.

3. Адзінка некаторых тавараў, што выпускаюцца паштучна.

К. мыла.

◊

Кусок у горла не лезе — немагчыма есці ад крыўды, перажыванняў і пад.

|| памянш. кусо́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м. (да 1 знач.).

паня́цце, -я, мн. -і, -яў, н.

1. Лагічна аформленая думка аб прадмеце, з’яве; ідэя чаго-н.

П. прыбавачнай вартасці.

2. Уяўленне, звесткі пра што-н.

Даць п. пра што-н. Мець п. аб чым-н.

3. звычайна мн. Спосаб, узровень разумення чаго-н.

Паводле нашых паняццяў усё гэта павінна быць па-іншаму.

|| прым. паняці́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).

пару́шыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак.

1. што. Перашкодзіць нармальнаму стану, развіццю чаго-н., перарваць.

П. маўчанне.

П. сон.

2. што. Не захаваць чаго-н., пераступіць што-н.

П. дагавор.

П. дысцыпліну.

П. граніцу (незаконна перайсці яе).

3. каго-што. Скрануць, разварушыць.

П. пчол.

П. яйкі ў птушыным гняздзе.

|| незак. паруша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. парушэ́нне, -я, н.

ператрэ́сці, -расу́, -расе́ш, -расе́; -расём, -расяце́, -расу́ць; -ро́с, -рэ́сла; -расі́; -рэ́сены; зак.

1. што. Трасучы, ачысціць ад чаго-н.; перабраць, пераглядзець, шукаючы чаго-н.

П. палавікі.

П. ўсе рэчы.

П. ў памяці мінулае (перан.).

2. каго-што. Зрабіць вобыск.

Паліцыя ператрэсла ўсіх жыхароў вёскі (усю вёску).

|| незак. ператраса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і ператрэ́сваць, -аю, -аеш, -ае.

по́бач.

1. прысл. Адзін каля аднаго.

Мужчыны ішлі п.

2. прыназ. з Р. Блізка каля каго-, чаго-н., поруч з кім-, чым-н.

Ісці п. воза.

◊

Побач з (са), прыназ. з Т —

1) зусім блізка ля каго-, чаго-н.

Наша хата стаіць п. са школай;

2) адначасова, разам з чым-н.

П. са складаннем слоўніка праводзілася манаграфічнае апісанне лексікі.

прабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; -бава́ны і про́баваць, -бую, -буеш, -буе; -буй; -баваны; незак.

1. каго-што. Правяраць стан або якасць.

П. свае сілы.

2. што. Есці для пробы, на смак чаго-н.

П. страву.

3. з інф. Рабіць спробу чаго-н.

П. пісаць вершы.

|| зак. папрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; -бава́ны і папро́баваць, -бую, -буеш, -буе; -буй; -баваны.

прыёмнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Апарат для прыёму чаго-н. (сігналаў, мовы, музыкі, адбіткаў і пад.) пры дапамозе гукавых або электрамагнітных хваль.

2. Тое, што і радыёпрыёмнік.

3. Прыстасаванне ў выглядзе ёмішча для чаго-н. (спец.).

Рыбны п.

4. Установа, якая часова прымае каго-н. (напр., дзяцей, што страцілі бацькоў) для далейшага размеркавання.

П.-размеркавальнік.

прыкава́ць, -кую́, -куе́ш, -куе́; -куём, -куяце́, -кую́ць; -ку́й; -кава́ны; зак., каго-што.

1. Коўкай прымацаваць да чаго-н.

П. сейф да сцяны.

2. перан. Прымусіць нерухома заставацца ў якім-н. стане, на якім-н. месцы.

Страх прыкаваў яго да месца.

◊

Прыкаваць чыю ўвагу, позіркі да каго-чаго (кніжн.) — прыцягнуць чыю-н. пільную ўвагу, позіркі.

|| незак. прыко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.