Піяне́р ’чалавек, які ўпершыню пранік у недаследаваную краіну і пасяліўся там’, ’зачынальнік’ (ТСБМ). З польск. pionier ці з рус. пионер ’тс’, якія (у рус. — праз ням. Pionier) з франц. pionnier < pion першапачаткова ’пехацінец’ < нар.-лац. pedonem < pes, ped‑is ’нага’ (Фасмер, 3, 264; SWO, 1980, 572; Голуб-Ліер, 373; Банькоўскі, 2, 583).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

працаві́к, ‑а, м.

Разм. Той, хто многа працуе, працалюбівы чалавек. Дзе-ж гэта відана, каб .. чалавек сталы, працавік, руплівы гаспадар, раптам кінуў свой дом, сваю сям’ю, увесь набытак і павалокся ў свет? Колас. — Я працавік, нікому кепскага не рабіў, я пот ліў. Чорны. Дах над галавою і цяпло ў хаце кожнаму патрэбны. А хто робіць гэта? Нага брат працавік: цясляр і муляр. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

pałka

ж.

1. палка; дубінка; дрын;

pałka gumowa — гумовая дубінка;

2. удар (палкай);

3. нага (свойскай птушкі);

4. школьн.. кол; адзінка

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Масталы́га 1 ’частка каравячай тушы’ (Растарг.). Рус. ёнаўск. (ЛітССР) мостолы́жка ’косць’, мостолы́га ’перадплечча’, ’галёнка’; цвяр. ’рука без кісці, нага без ступні’, валаг. ’доўгая худая рука’, алан. мостолю́га ’вялікая косць з мясам’. Беларуска-рускае. Да масол (гл.). Утварылася ў выніку семантычнага пераносу паводле сумежнасці: ’косць’ > ’мяса’ > ’туша’.

Масталы́га 2 ’буркун, прыдзірала’ (Растарг.). Да масол (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пе́шы, пе́шый ’які ідзе пехатой; пяхотны, не конны’ (ТСБМ, Бяльк.). Укр. пі́ший, рус. пе́ший, сімб. пѣхій (Даль, 3, 551), разан. пѣсью ’пешшу’, польск. pieszy, н.-луж. pěšy, в.-луж. pěši, чэш. pěší, pěchý, славац. peší ’тс’, славен. ki gre pẹ̑š, старое pẹ̑š ’пешы’, серб.-харв. пје̏шице, старое пје̏ше ’пяшком’, макед. пеш, пешки, пеша, балг. пеш, пе́ши, ст.-слав. пѣшь ’пешы’. Прасл. pěšь < pěs‑jь, якое (праз форму pěsъ) узыходзіць да і.-е. *pēd‑su ’на нагах (ісці)’ у процівагу ’ехаць на кані, на лодцы’ < і.-е. pēds ’нага’ (’ступня’) (Мее, MSL, 14, 314; Махэк₂, 446; Бязлай, 3, 29). Фасмер (3, 257) сумняваецца ў гэтым, даводзячы, што ў такім выпадку слав. форма была б pěsъ. Зыходнай формай для прасл. pěšь ён падае *pēdsios, вытворнага ад pēd‑ ’ступня’, лац. pēs, pedis ’нага’, літ. pèdè ’след нагі’, лат. pę̂ds ’тс’, pę̂da ’падэшва’, ст.-грэч. πούς, Р. скл. ποδός, дарычн. πώς ’ступня’, ст.-інд. padám ’след нагі, ступня’, гоц. fōtus, літ. pésčias ’пешы’ (і.-е. скланенне было атэматычным, з аблаўтам: Н. скл. pēd‑s, Р. скл. pod‑ós). Першапачатковая і.-е. лексема pēd‑s пазней у слав. прамове замянілася на noga, у балт. (літ.) — на kojà ’нага’. Аб прасл. *pěšь(jь) ’слабы, стомлены’, звязаным генетычна з *pьxati, гл. Варбот, Этимология–1971, 18–19.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

актапо́ды

(н.-лац. octopoda, ад гр. okto = восем + pus, podos = нага)

атрад марскіх драпежных галаваногіх малюскаў (цэфалаподаў) з мешкападобным целам і размешчанымі на галаве васьмю шчупальцамі; васьміногі, спруты (параўн. дэкаподы).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

шко́льны в разн. знач. шко́льный;

ш. наста́ўнік — шко́льный учи́тель;

ш. рабо́тнік — шко́льный рабо́тник;

дзіця́ ~нага ўзро́сту — ребёнок шко́льного во́зраста;

◊ са ~най ла́ўкі — со шко́льной скамьи́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

стра́нник

1. вандро́ўнік, -ка м., падаро́жны, -нага м., падаро́жнік, -ка м.;

2. уст. (странствующий богомолец) багамо́лец, -льца м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

трудя́щийся

1. прич. які́ (што) працу́е;

2. прил. працо́ўны;

трудя́щиеся ма́ссы працо́ўныя ма́сы;

3. сущ. працо́ўны, -нага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

фабри́чный

1. прил. фабры́чны;

фабри́чный ко́рпус фабры́чны ко́рпус;

фабри́чным спо́собом фабры́чным спо́сабам;

2. сущ., уст. фабры́чны, -нага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)