укапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і уко́паны; зак.
1. што ў што. Умацаваць у выкапаным паглыбленні.
У. слупы.
Як укапаны (укопаны) стаіць (зусім нерухома).
2. пераважна з адмоўем, чаго і без дап. Змагчы ўскапаць што-н.
Зямля такая цвёрдая, рыдлёўкай не ўкапаеш.
3. што і чаго. Накапаць, выкапаць невялікую колькасць чаго-н. (разм.).
У. крыху бульбы.
|| незак. уко́пваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
налі́пнуць, ‑не; пр. наліп, ‑ла і наліпнуў, ‑нула; зак.
Прыліпнуць да паверхні ў якой‑н. колькасці. На боты наліпла гразь. □ Рыдлёўка была вельмі цяжкая. Відаць, наліпла зямля. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падняво́ліць, ‑волю, ‑воліш, ‑воліць; зак., каго-што.
Зрабіць паднявольным. Наша зямля ўкрыта курганамі і магіламі тых, хто калі-небудзь імкнуўся заўладаць ёю і падняволіць сабе наш народ. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перастая́лы, ‑ая, ‑ае.
Які сапсаваўся, якасна змяніўся ад доўгага стаяння. А вакол былі мокрыя лугі з высокай, перастаялай травой. Караткевіч. Зямля набрыняла вадой, разбухла, як перастаялае цеста. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уду́бальт, прысл.
Абл. Удвайне; удвая. Няхай сабе зямля і не вельмі ўдобіца — падзол ды суглінак, але тым часам у тваіх руках зрабіць так, каб яна радзіла ўдубальт. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чужы́на, ‑ы, ж.
Няродная, чужая зямля, краіна. На чужыне далёкай Неба выслана дымам. Пасадзілі дзяўчыну За драты Асвянціма. Броўка. Птушкам, як і людзям, цяжка жыць на чужыне. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
геасфе́ры
(ад геа- + сфера)
розныя па хімічных уласцівасцях і шчыльнасці канцэнтрычныя абалонкі, з якіх складаецца Зямля (магнітасфера, атмасфера, гідрасфера, літасфера, мантыя, ядро).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
отта́ять сов.
1. (освободиться ото льда) адта́ць, мног. паадтава́ць;
земля́ отта́яла зямля́ адта́ла;
2. (вывести из замороженного состояния) адта́яць;
отта́ять я́блоки адта́яць я́блыкі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
хвалю́ючы,
1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад хваляваць.
2. ‑ая, ‑ае; у знач. прым. Які выклікае хваляванне, трывожыць, непакоіць. Пасля такіх хвалюючых, бурных перажыванняў Пятрусь злёг... Нікановіч. Хвалюючым помнікам салдацкай вернасці гучаць шматлікія надпісы, што пакінулі воіны на крапасных сценах: «Смерць фашызму!» «Звязда». І пахне зямля такім да болю знаёмым хвалюючым пахам, якім можа пахнуць толькі родная зямля. Даніленка. Хвалюючы голас пранізвае сэрцы слухачоў. Бядуля.
3. Дзеепрысл. незак. ад хваляваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дымі́цца ráuchen vi, quálmen vi, schwélen vi, dámpfen vi;
цыга́ра дымі́цца die Zigárre qualmt;
зямля́ дымі́лася ад ві́льгаці die Érde dámpfte vor Féuchtigkeit
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)