Вага́н 1 ’драўляная міска’ (КСТ, КЭС). Вытворныя: вагане́ц ’начоўкі для пяску’, вага́нак ’коўшык’, вагано́к ’драўляная міска’ (КСТ). Рус. ваганки ’ночвы, карыта’, укр. вагани́ ’прадаўгаватая драўляная міска для яды; ночвы’, чэш. vahánek, славац. vahan, серб.-харв. ва̀ган ’драўляная міска; пэўная мера’, славен. vagàn, vagána. Запазычанне. Існуючыя версіі гл. Фасмер, 1, 264; Махэк₂, 675; Рудніцкі, 1, 289; Скок, 3, 559. Балгарскія этымолагі (БЕР, 1, 110–111, 221) лічаць, што *vaganъ — вынік метатэзы пры запазычанні італ. gavagno (параўн. балг. гаванка ’драўляная міса’).

Вага́н 2 ’лаянкавае слова’ (КСП); ’высокі, здаровы чалавек’. Рус. ваган ’вахлак, мужык, селянін’, ваганиться ’гарэзаваць, гуляць, жартаваць’, ходить на ваган ’адлучацца без дазволу’, польск. wagant, чэш. vagant ’бадзяга’, славац. vagant ’бадзяга-студэнт’, серб.-харв. ва̀гант ’бадзяга’. У бел. мову слова трапіла з захаду (параўн., напрыклад, ням. Vagant), магчыма, праз польскую або непасрэдна з лацінскай. Ваган < *вагант, якое да лац. vagans, vagantis ’які бадзяецца’. Аб страце ‑т параўн. Суперанская, Вопросы культуры речи, 3, 1961. Гл. Махэк₂, 674; Надурская, JP, 1972, 1, 20.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

жартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак.

1. з кім і без дап. Гаварыць або рабіць што‑н. несур’ёзна, смехам, для пацехі. Звінелі коні цуглямі, Паводдзе з плота рвалі, А з коннікамі смуглымі Дзяўчаты жартавалі. Гаўрусёў. // Весела вастрасловіць. — А ты, бачу, не забыў, што граблямі завецца, — жартаваў старшыня. Васілевіч.

2. з каго-чаго і без дап. Насміхацца, кпіць. Партызаны жартавалі з дзеда: — Ажэнім вас, дзед Цімох, навошта вам бабылём прападаць. Шчарбатаў.

3. з кім-чым. Несур’ёзна, безуважна адносіцца да каго‑, чаго‑н., недаацэньваць каго‑, што‑н. Са здароўем чалавека жартаваць нельга. Шахавец. З хваробай не жартуй: яшчэ другім наваратам адкінецца... Якімовіч.

4. Гаварыць, рабіць што‑н. нарокам, легкадумна. — Прыйшоў сватаць тваю малодшую дачку за цара Пастаянца. — Ну што ж, сватай, калі не жартуеш. Якімовіч.

•••

Жартаваць (гуляць) з агнём — рабіць тое, што можа пацягнуць за сабой непрыемныя вынікі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ране́йшы, ‑ая, ‑ае.

1. Выш. ст. да прым. ранні (у 1 знач.).

2. Які мае адносіны да мінулага, былога; колішні. Гэта не ранейшы час, што да бліжэйшай станцыі трэба было дабірацца па бездарожжы не менш за паўдня. Кулакоўскі. [Гарлахвацкі:] Зямныя нетры нямала хаваюць у сабе .. астаткаў ранейшай флоры і фауны. Крапіва. // Такі, якім быў некалі, у мінулым, раней. Толькі кароткая завіўка замест кос як бы падменьвала ранейшую Касю нейкай другой... Васілевіч.

3. Які быў перад гэтым, папярэдні. Хадзіць гуляць да сваіх ранейшых сяброў.. [Міхасю] не хацелася. Якімовіч. Каморка, прыбраная дбала, Свой від ранейшы прыняла. Колас.

4. Той самы; такі, які і быў. Затым [Місюк] адсунуў бляшанку, падзякаваў і зноў вярнуўся да ранейшай гаворкі. Пальчэўскі. Страказа час ад часу ўзлятала, рабіла ў паветры некалькі замыславатых кругоў і зноў садзілася на ранейшае месца. Даніленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ка́рта ж., в разн. знач. ка́рта;

тапаграфі́чная к. — топографи́ческая ка́рта;

санато́рная к. — санато́рная ка́рта;

кало́да карт — коло́да карт;

гуля́ць у ~ты — игра́ть в ка́рты;

○ ко́нтурная к. — ко́нтурная ка́рта;

няма́я к. — нема́я ка́рта;

сінапты́чная к. — синопти́ческая ка́рта;

◊ к. бі́та — ка́рта би́та;

(і) ка́рты ў ру́кі — (и) ка́рты в ру́ки;

раскры́ць ка́рты — раскры́ть ка́рты;

ста́віць на ка́рту — ста́вить на ка́рту;

зблы́таць ка́рты — спу́тать ка́рты

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ко́шка ж.

1. Kátze f -, -n;

анго́рская ко́шка Angórakatze f;

сібі́рская ко́шка sibírische Kátze;

2. (футра) Kátzenfell n -s, -e;

3. мн.:

ко́шкі (для пад’ёму на слупы) Stéig¦eisen n -s, -, Klétter¦eisen n;

◊

жыць як ко́шка з саба́кам wie Hund und Kátze sein;

гуля́ць у ко́шкі-мы́шкі Kátz(e) und Maus spíelen;

у мяне́ ко́шкі скрабу́ць на душы́ mir ist schwer ums Herz

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

spíelen

vt, vi

1) гуля́ць

Ball ~ — гуля́ць у мя́ч(ык)

falsch ~ — разм. махлява́ць, ашу́кваць

j-m etw. aus der Та́sche — ~ разм. вы́цягнуць у каго́-н. што-н. з кішэ́ні

2) (і)гра́ць; выко́нваць

die érste Géige ~ — ігра́ць пе́ршую скры́пку (тс. перан.)

3) раздгрываць, прытвары́цца, прыкі́нуцца, стро́іць з сябе́

den (gróßen) Herrn ~ — ко́рчыць з сябе́ (ва́жнага) па́на

4) mit (D) жартава́ць [ба́віцца] (чым-н.)

er lässt nicht mit sich ~ — ён не дазвалце жартава́ць з сябе́

5) адбыва́цца, раздгрывацца

die Hándlung spielt in Berlín — дзе́янне [падзе́я] адбыва́ецца ў Берлі́не

6) гуля́ць, блішча́ць, пераліва́цца (пра каштоўныя камяні і г.д.)

ins Bläuliche ~ — мець сі́няе aдце́нне, адліва́ць сі́нім

díeser Diamánt spielt schön — гэ́ты брылья́нт чы́стай вады́

in állen Fárben ~ — пераліва́ць усі́мі ко́лерамі вясёлкі [ра́дугі]

séinen Witz ~ lássen* — выто́нчвацца ў во́стрых жа́ртах

sie ließ álle íhre Künste ~ — яна́ пусці́ла ў ход усе́ свае́ ча́ры

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

wanton

[ˈwɑ:ntən]

1.

adj.

1) неразва́жлівы, легкаду́мны

2) беспадста́ўны; без прычы́ны

a wanton attack — беспадста́ўныя напа́дкі, напа́дкі бяз дай прычы́ны

3) распу́сны

4) гульлі́вы; вясёлы; дурасьлі́вы

a wanton breeze — гульлі́вы ве́трык

a wanton child — дурасьлі́вае дзіця́

5) збуя́лы (пра расьлі́ны); раско́шны

2.

n.

распу́сьнік -а m., распу́сьніца f.

3.

v.i.

1) гуля́ць, дурэ́ць, распу́сьнічаць

The wind wantoned with the leaves — Ве́цер гуля́ў зь лі́сьцем

2) бу́йна разраста́цца; буя́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

блука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Бязмэтна хадзіць, гуляць. Блукаць па лесе. Блукаць па пакоях. □ За сялом, за гарой, Ад змяркання блукаю да раніцы. Гілевіч. З гадзіну блукалі мы па вуліцы, прыглядаючыся к сотням машын, што стаялі ля тратуара. Лынькоў. // Перамяшчацца, знаходзіцца ў руху, узнікаць і прападаць. Блукаюць цені. На вуснах блукала ўсмешка. □ За белымі хмарамі блукаў сонны імглісты месяц. Пестрак. Наперадзе, недзе далёка, блукалі невядомыя агні. Лупсякоў.

2. Пераходзіць, пераязджаць з месца на месца ў пошуках каго‑, чаго‑н. Блукаць па свеце. □ Назаўтра Мікола блукаў па спустошаным і спаленым горадзе, шукаў знаёмых. Якімовіч. Міцю маркотна. Ні разу сёлета не блукаў па грыбовішчах. Навуменка. [Мужчыны] доўга блукалі па балоце, абрасіліся наскрозь і, мокрыя, стаялі цяпер у нерашучасці. Пальчэўскі.

3. перан. Пераходзіць з аднаго прадмета на другі, не спыняючыся на чым‑н. (пра погляд, вочы, думкі). Невідушчы позірк.. [маці] блукае па столі, а слых пакутліва хоча ўлавіць ціхую размову ў хаце. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ка́рта ж.

1. геагр. (Lánd)karte f -, -n;

паліты́чная ка́рта polítische Kárte;

маршру́тная [пахо́дная] ка́рта Wégekarte f, Wánderkarte f;

2. (для гульні) Spíelkarte f;

гуля́ць у ка́рты Kárten śpíelen;

◊

паста́віць усё на ка́рту álles auf éine Kárte sétzen;

раскры́ць свае́ ка́рты séine Kárten áufdecken [auf den Tisch légen], Fárbe bekénnen*;

зблы́таць чые-н ка́рты j-s Pläne durchkréuzen;

яму́ і ка́рты ў ру́кі er verstéht sich daráuf, er kennt sich aus

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

падвышэ́нне н. Erhöhung f -, -en, Stéigerung f -, -en, эк. Zúnahme f - (у кошце);

падвышэ́нне цэн Préissteigerung f; Vertéuerung f - (падаражанне);

падвышэ́нне жыццёвага ўзро́ўню die Hébung des Lébensniveaus [-vo:s];

падвышэ́нне рэнта́бельнасці эк. die Rentabilitätssteigerung f -;

падвышэ́нне тэмперату́ры die Temperatúrerhöhung f -;

падвышэ́нне ва́ртасці Wértsteigerung f;

падвышэ́нне ку́рса (на біржы) Hausse [´(h)o:-] f -;

падвышэ́нне па слу́жбе Beförderung f -, -en;

падвышэ́нне гу́ка фан. Tón¦erhöhung f -, -en;

гуля́ць на падвышэ́нне (на біржы) haussíeren [(h)o-] vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)