АРХІМЕ́ДА ЗАКО́Н,

асноўны закон гідрастатыкі і аэрастатыкі, паводле якога на кожнае цела, апушчанае ў вадкасць (газ), дзейнічае выштурхная сіла, накіраваная ўверх, роўная па модулі вазе выціснутай гэтым целам вадкасці (газу) і прыкладзеная да цэнтра цяжару апушчанай у вадкасць (газ) часткі цела. Адкрыты ў 3 ст. да н.э. Архімедам. Архімеда закон — аснова тэорыі і практыкі плавання целаў. З яго ўлікам будуюцца аэрастаты, дырыжаблі, падводныя лодкі і інш.

т. 1, с. 525

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ды́хаць, ды́хаю, ды́хаеш, ды́хае; незак.

1. Паглынаць кісларод і выдзяляць вуглякіслы газ.

Хворы цяжка дыхае.

Расліны дыхаюць лісцем.

2. перан., чым. Быць захопленым чым-н., жыць якой-н. ідэяй.

Ён жыў і дыхаў кансерваторыяй.

3. перан., чым. Вылучаць, распаўсюджваць што-н.; быць прасякнутым чым-н., выказваць што-н.

Ноч дыхала пахамі траў.

Яго творы дыхаюць вайной.

Твар спартсмена дыхаў здароўем.

◊

Дыхаць свабодна (вольна) — адчуваць палёгку, вызваліўшыся ад чаго-н.

|| аднакр. дыхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 знач.; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чхаць, чха́ю, чха́еш, чха́е; незак.

1. Міжвольна з шумам выдыхаць паветра праз нос пры раздражненні слізістай абалонкі.

2. Утвараць рэзкія адрывістыя гукі пры нераўнамернай рабоце (пра маторы, механізмы і пад.; разм.).

3. перан., на каго-што. Не звяртаць увагі, выказваючы пагарду да каго-н. (разм., груб.).

Чхаў я на яго.

Чхаў ён на такія загады.

|| зак. чхнуць, -ну, -неш, -не; -нём, -няце́, -нуць; -ні (да 1 знач.).

|| наз. чха́нне, -я, н. (да 1 знач.).

|| прым. чха́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Ч. газ.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паапуска́ць сов. (о многом)

1. опусти́ть;

2. (наклонить) опусти́ть; склони́ть; (голову — ещё) пону́рить; (бессильно) урони́ть; (взгляд — ещё) поту́пить;

3. (в жидкость, газ и т.п.) опусти́ть, погрузи́ть;

4. опусти́ть, пропусти́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

dodawać

незак.

1. дадаваць, дабаўляць, прыбаўляць;

dodawać odwagi — дадаваць адвагі;

dodawać gazu — ціснуць на газ;

2. мат. складаць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

по́мпа ​1, ‑ы, ж.

Прыстасаванне, якім пампуюць вадкасць або газ; насос. Матор помпы ўключаны, шланг укідаюць у студню, і вось — струмень вады, ператвораны ў страшную сілу, уразаецца ў полымя... Брыль.

по́мпа ​2,

Непраўдзівая, паказная пышнасць. [Слаўка:] — Навошта ўся гэтая помпа, з якой вы праводзіце нарады камандзіраў партызанскіх груп? Новікаў. Адкрыццё бальніцы ў свой час адбывалася з вялікай помпай, аб ім многа пісалі. Арабей.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вінілацэтыле́н

(ад вініл + ацэтылен)

арганічнае злучэнне, ненасычаны вуглевадарод, газ, які лёгка ператвараецца ў бясколерную вадкасць; выкарыстоўваецца пры вырабе сінтэтычных каўчукоў, лакаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

вуглякі́слы хім kóhlensauer;

вуглякі́слы газ Kóhlensäuregas n -es, Kóhlensäure f -, -n;

вуглякі́слае жале́за kóhlensaures Éisen;

вуглякі́слая мінера́льная крыні́ца Sáuerbrunnen m -s, -;

вуглякі́слыя ва́нны Karbónsäurebäder pl;

вуглякі́слыя со́лі Karbonáte pl

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

газлі́фт

(ад газ​1 + ліфт)

прыстасаванне для пад’ёму вадкасці сціснутым паветрам, якое змешваецца з ёю, напр. нафты і вады з буравых свідравін.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

газо́йль

(ад газ​1 + англ. oil = алей)

фракцыя 2 нафты, якая выкарыстоўваецца як паліва для дызеляў і як сыравіна для каталітычнага крэкінгу.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)