дарма́ прысл

1. (бясплатна) kóstenlos; umsónst; grátis; únentgeltlich, óhne Bezáhlung;

2. (бескарысна, дарэмна) únnütz, zwécklos; erfólglos; vergéblich; vergébens, umsónst;

◊ гэ́та табе́ дарма́ не про́йдзе das wird dich téuer zu stehen kómmen, das wird únangenehme Fólgen für dich háben;

гэ́та не дарма́ даста́лася das hat Mühe gekóstet;

тра́ціць час дарма́ die Zeit vergéuden

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

verpútzen

vt

1) (а)тынкава́ць

2) разм. уміна́ць, з’яда́ць

éine gánze Schüssel ~ — з’е́сці по́ўную мі́ску

3) разм. цярпе́ць; выно́сіць

ich kann ihn nicht ~! — я яго́ (на во́чы) не перано́шу!

4) разм. тра́ціць, мата́ць, транжы́рыць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

су́вязь, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Адносіны ўзаемнай залежнасці, абумоўленасці, агульнасці паміж чым-н.

С. навукі з вытворчасцю.

Прычынная с.

2. Цесныя зносіны паміж кім-, чым-н.

Гістарычныя сувязі народаў.

Не траціць сувязей са школай.

3. Любоўныя сувязі, сужыццё.

Быць у сувязі з кім-н.

4. мн. Блізкае знаёмства з кім-н., якое дае магчымасць мець падтрымку, выгаду ў чым-н.

Мець сувязі ў медыцыне.

Надзейныя сувязі.

5. Зносіны з кім-, чым-н., магчымасці такіх зносін, а таксама сродкі, пры дапамозе якіх ажыццяўляецца прыём і перадача інфармацыі.

С. з Мінскам.

Тэлеграфная с.

С. пры дапамозе спадарожніка Зямлі.

6. Сукупнасць устаноў, тэхнічных сродкаў і праграм, якія забяспечваюць зносіны на адлегласць (тэлефон, электронная пошта, тэлеграф і інш.).

Паштовае аддзяленне сувязі.

Работнікі сувязі.

Мабільная с.

◊

У сувязі з чым — з прычыны чаго-н.

Спазнілася ў сувязі з дрэнным надвор’ем.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ГРАБЕ́НШЧЫК,

тамарыкс, тамарыск (Tamarix), род кветкавых раслін сям. грабеншчыкавых. Каля 90 відаў. Пашыраны ў пустынях, паўпустынях і стэпах Паўд. Еўропы, Азіі і Паўн.-Усх. Афрыкі. На Беларусі ў Цэнтр. бат. садзе АН інтрадукаваны 4 віды: грабеншчык галінасты (T. ramosissima, расце і ў Лошыцкім парку), Гагенакера (Т. hohenackeri), Меера (Т. meyeri), квітучы (Т. florida). У бат. садах і парках на Беларусі трапляюцца таксама грабеншчык выцягнуты (Т. elongata) і рыхлы (Т. laxa). Цвітуць у чэрв., ліп., магчыма другаснае цвіценне ў вер., кастрычніку.

Шматгадовазялёныя або скідваюць на зіму парасткі, кусты ці дрэвы выш. да 10 м са шматлікімі тонкімі доўгімі галінкамі і глыбокай, моцна разгалінаванай каранёвай сістэмай. Лісце сядзячае, шараватае або крыху блакітнае. Кветкі дробныя, ружовыя, пурпуровыя, фіялетавыя, радзей белыя, сабраныя ў доўгія гронкі. Плод — трохстворкавая каробачка. Насенне дробнае, хутка траціць усходжасць. Размнажаецца чаранкамі і каранёвымі атожылкамі. Абмярзаюць, аднак добра аднаўляюцца. Дэкар. і кармавыя расліны. Добрыя меданосы. Кара і асабліва галы на лісці багатыя дубільнымі рэчывамі (да 47—50%). Драўніну выкарыстоўваюць для такарных работ.

Г.У.Вынаеў.

т. 5, с. 379

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

vergében

*

I

vt (D)

1) прадстаўля́ць, перадава́ць, аддава́ць, раздава́ць (што-н. каму-н.); размярко́ўваць (што-н.)

noch zu ~ — яшчэ́ свабо́дны; разм. незаму́жняя

2) дарава́ць, праба́чыць

2.

:

sich (D) [séinem Ánsehen] étwas ~ — тра́ціць [губля́ць] сваю́ го́днасць

II

гл. vergeblich

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Туры́ць ‘гнаць, прымушаць хутка рабіць што-небудзь, імчаць’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Гарэц., Бяльк., Яўс., Ласт., ТС, Варл., Волк., Растарг.), ‘гнаць, штурхаць’ (Вушац. сл.), ‘везці нешта грувасткае’ (ТСБМ, Кал.), ‘бязмэтна траціць, раскідаць’ (Растарг.), ту́рыць (ту́рытсь) ‘прымушаць, паганяць’ (Шпіл.), ‘гнаць (пра самагонку)’ (Зайка Кос.), ту́ріць ‘рабіць нешта непрыстойнае’: культура — дзе стаіць, там і туря (ветк., Palaeoslavica, 23, 1, 173), туры́ты ‘гнаць’ (Сл. Брэс., Арх. Вяр.; драг. З нар. сл.), туры́цца ‘гнацца, бегчы следам, даганяючы’ (Рэг. сл. Віц.). Параўн. укр. ту́ри́ти ‘гнаць, выганяць’, рус. тури́ть ‘падганяць, гнаць, пудзіць’, польск. дыял. turać ‘абарочваць, каціць’, каш. tuřëć ‘хутка ехаць’, серб., харв. tȕřiti ‘штурхаць, піхаць, класці’, славен. túrati ‘піхаць, тузаць’, макед. тури ‘пакласці, паставіць’, балг. ту́рям ‘ставіць, класці’. Прасл. *turiti і *turati ‘піхаць, паганяць, гнаць’ без пэўнай далейшай этымалогіі (SEK, 5, 181); паводле Глухака (645), узыходзіць да і.-е. *tour‑, няпэўна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

exhaust

[igˈzɔst]

1.

v.t.

1) вычэ́рпваць (ваду́, цярплі́васьць)

2) по́ўнасьцю тра́ціць, вычэ́рпваць (гро́шы, запа́сы)

3) стамля́ць, мардава́ць, зьнясі́льваць

4) выця́гваць, выпампо́ўваць паве́тра

5) вычэ́рпваць (тэ́му)

6) спусташа́ць (гле́бу)

2.

v.i.

выхо́дзіць (пра газ)

3.

n.

1) Tech. вы́хлап -у m., выхлапна́я труба́, вы́пуск -у m.

2) Tech. адпрацава́ная па́ра (газ, паве́тра)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Áffe

m -n, -n

1) ма́лпа

2) вайск. ра́нец

◊ éinen ~n (sítzen) háben, sich (D) éinen ~n káufen [ánlegen] — разм. быць падпі́ўшы, пад ча́ркаю

an j-m éinen ~n gefréssen háben — тра́ціць ро́зум, вар’я́це́ць ад каго́-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

реша́ться

1. (принимать решение) выраша́ць, наду́мваць, наду́мвацца;

2. (отваживаться) адва́жвацца, асме́львацца;

не реша́ться на что́-л. не адва́жвацца (не асме́львацца) на што-не́будзь;

3. (окончательно определяться) выраша́цца;

4. (лишаться чего-л., терять что-л.) прост. тра́ціць, губля́ць; см. реши́ться;

5. страд. раша́цца; выраша́цца; канча́цца; см. реша́ть​ 1—3;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дух, -у і -а, м.

1. -у. Свядомасць, мысленне, псіхічныя здольнасці, тое, што прымушае да дзеянняў, дзейнасці; пачатак, што вызначае паводзіны, дзеянні.

У здаровым целе здаровы д.

2. -у. Унутраная маральная сіла.

Высокі баявы д.

Ваяўнічы д.

3. -а, мн. -і, -аў. У рэлігійна-містычных уяўленнях: бесцялесная звышнатуральная істота.

Святы д.

Злы д.

Нячысты д.

4. -у, перан., чаго. Змест, сапраўдны сэнс, адметная адзнака чаго-н.

Па духу закона.

Адчуць д. часу.

5. -у. Тое, што і дыханне (разм.).

Д. займае.

Д. перавесці.

6. -у. Тое, што і паветра (разм.).

Лясны д.

7. -у. Тое, што і пах (разм.).

Цяжкі д.

◊

Выматаць духі (разм.) — давесці да знямогі.

Духу баяцца (разм.) — адчуваць страх пры адным упамінанні каго-н.

Каб і духу чыйго не было (разм.) — аб рашучым патрабаванні чыйго-н. выдалення.

Падаць духам — траціць надзею, адчайвацца.

Святым духам (разм., жарт., іран.) — невядома чым, нічым (жыць, існаваць).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)