радыёметр

(ад радыё- + -метр)

1) прыбор для вымярэння прамяністай энергіі, а таксама для выяўлення радыеактыўных выпрамяненняў;

2) прыбор для вымярэння гукавога ціску і іншых характарыстык гукавога поля.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

unit [ˈju:nɪt] n.

1. адзі́нка, цэ́лае;

a family as the unit of society сям’я́ як ячэ́йка грама́дства;

There are twenty units in the textbook. У гэтай кнізе дваццаць раздзелаў.

2. адзі́нка вымярэ́ння;

The metre is a unit of length. Метр – адзінка даўжыні.

3. mil. часць, падраздзяле́нне;

a unit commander камандзі́р ча́сці

4. tech. агрэга́т; се́кцыя; блок; ву́зел;

a central processing unit цэнтра́льны працэ́сар;

a power supply unit блок забеспячэ́ння

5. се́кцыя (пра мэблю);

kitchen units ку́хня (мэбля)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

тано́метр

(ад гр. tonos = напружанне + -метр)

прыбор для вымярэння крывянога ціску, ціску ўнутры вачэй і танічнага напружання мышцаў (параўн. сфігмаманометр);

2) прыбор для параўнання частаты ваганняў двух камертонаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ГІГРО́МЕТР

(ад гігра... + ...метр),

прылада для вымярэння вільготнасці паветра. Бывае вагавы (абсалютны), валасяны, плёначны, электралітычны, керамічны, кандэнсацыйны і інш.; выкарыстоўваюць таксама псіхрометр. З дапамогай вагавага гігрометра вызначаюць абс. вільготнасць па павелічэнні вагі гіграскапічнага рэчыва пасля паглынання вадзяной пары з вільготнага паветра. Адносную вільготнасць паветра вымяраюць з дапамогай розных тыпаў гігрометраў, з іх найб. пашыраны валасяны (выкарыстоўваюць абястлушчаны чалавечы волас, даўжыня якога большае пры павелічэнні вільготнасці) і плёначны (у якасці адчувальнага элемента выкарыстоўваюць арган. плёнку, якая расцягваецца ў вільготным і сціскаецца ў сухім паветры). Электралітычны гігрометр заснаваны на ўласцівасці гіграскапічнага слоя электраліту (хлорыстага літыю) мяняць эл. супраціўленне ў залежнасці ад вільготнасці паветра. У керамічным гігрометры выкарыстана залежнасць эл. супраціўлення керамікі (сумесі гліны, крэменю, кааліну і інш.) ад вільготнасці паветра. Кандэнсацыйным гігрометрам вызначаюць пункт расы па т-ры, пры якой на метал. люстэрку кандэнсуецца вільгаць.

т. 5, с. 219

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

аксіёметр

(ад гр. aksios = які ўтрымлівае раўнавагу + -метр)

1) інструмент для вымярэння адхілення восі прыбора ад пачатковай плоскасці;

2) прыбор для вызначэння вугла адхілення руля ад дыяметральнай плоскасці судна.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

рата́метр

(ад лац. rota = кола + -метр)

1) прыбор для вымярэння расходу вадкасцей, газаў;

2) прыбор для вымярэння лінейных размераў дэталей машын;

3) палігр. прыбор для вызначэння шурпатасці формавых пласцін.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Ме́ра, ме́рка ’адзінка вымярэння (мера збожжа ў 20 гарнцаў; круглая пасудзіна з клёпак для сыпкіх цел ≈ 1 пуд; краўцоўскі метр; лубянка; для ручнога абмервання палеткаў; памер за памол у млыне)’, ’велічыня, ступень’ (ТСБМ, Яруш., Сл. ПЗБ, ТС, Бяльк., Сцяц., Шат., Мат. Гом., Нас.; кір., Нар. сл.). Укр. мі́ра, рус. ме́ра, польск. miara, н.- і в.-луж. měra, чэш. míra, славац. miera, славен. mẹ́ra, серб.-харв. мје̏ра, макед. мера, балг. мяра, ст.-слав. мѣра. Прасл. měra. Утворана ад і.-е. асновы *mē‑ пры дапамозе суфікса ‑ra. І.‑е. адпаведнікі: літ. mãtas, mãstas, ст.-інд. māti ’мерае’, mátram, mátrā ’мера’, лац. mētior ’мераю’, ст.-грэч. μητίς ’рада, розум’, μητιάω ’раблю выснову’, гоц. mēla ’меха — мера збожжа’, mot ’год’, літ. mẽtai ’тс’, ст.-в.-ням. meʒʒan ’мераць’, māa ’мера’ (Бернекер, 2, 50; Траўтман, 179; Мее, 404; Фасмер, 2, 600; Скок, 2, 437; Бязлай, 2, 178; Шустар-Шэўц, 12, 899; Чайкіна, РР, 1972, 2, 112–114). Сюды ж ме́раць, ме́рыць ’вызначаць велічыню, колькасць, ацэньваць’, ’надзяваць для прымеркі’ (ТСБМ, Др.-Падб., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС), ме́рны ’рытмічны’, ’сярэдні паводле сілы, памераў’ (ТСБМ, Нас., ТС), ме́ршчык ’той, хто мерае’ (Нас.), ме́рыцца ’меціць, намервацца’ (ТСБМ).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тэмп

(іт. tempo, ад лац. tempus = час)

1) муз. хуткасць выканання музычнага твора, абумоўленая частатой руху метрычных лічыльных адзінак (гл. метр​2);

2) ступень хуткасці ў выкананні чаго-н. (напр. т. бегу, т. будаўніцтва).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

са́ла, ‑а, н.

1. Тлушчавае адкладанне ў целе жывёльнага арганізма. Так кормяць у нас багацейшыя гаспадары парсюкоў, калі хочуць нагадаваць тоўстае сала. Якімовіч.

2. Прадукт, што атрымліваецца з тлушчавага рэчыва, які ўжываецца для харчавання. Таня пакорпалася ў сваім кошыку і выцягнула кавалак сала, тоўстага, белага з тонкай жоўтай скуркай. Новікаў. // Растоплены тлушч; тук. Дзеля госця Марта напякла скавародку сала, і ўсе мачалі ў яго бульбу і елі ўрачыста, па-святочнаму. Брыль. Пэўна, у печы на вялізнай скаварадзе аржаныя бліны ў сале топяцца... Бядуля.

3. Змазачнае рэчыва мінеральнага або расліннага паходжання. Машыннае сала. Свечачнае сала.

4. Ледзяная кашка, якая ідзе па паверхні вады перад замярзаннем вадаёма. Аднойчы раніцай я выйшаў на палубу і ўбачыў, што ўсё мора пакрыта нібы рыбнай луской. Гэта быў малады, зусім дробны лядок, які на мове маракоў называецца салам. Бяганская. Сала па рацэ плыло. Густа-густа. А каля берагоў, гэтак на метр, лёд завязаўся. Шашкоў.

•••

Скурнае сала — тлушчавае рэчыва, якое выдзяляецца залозамі скуры.

Заліць за скуру сала гл. заліць ​1.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

куб

(лац. cubus, ад гр. kybos)

1) правільны шасціграннік, усе грані якога квадраты;

2) мат. здабытак трох роўных лікаў, трэцяя ступень ліку;

3) кубічны метр (напр. куб дроў);

4) пасудзіна цыліндрычнай формы для перагонкі або кіпячэння вадкасці; тытан.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)