апака́ліпсіс
(гр. apokalypsis = адкрыццё)
1) частка Бібліі, адна з кніг Новага Запавету, якая змяшчае прароцтвы пра канец свету;
2) перан. нешта катастрафічнае для свету, для цывілізацыі (напр. а. ядзернай вайны).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
◎ Няве́га ’няветлівы чалавек’ (круп., Макар.). Зыходнай магла быць форма тыпу рус. невежа ’цёмны, неадукаваны чалавек’ (< *ne‑vedja, гл. ведаць), тады канец слова перароблены ў выніку экспрэсіўнай дэпалаталізацыі з мэтай «агрублення», параўн. Сярога і Сярожа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Падка́пак ’клабук’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.). Укр. підкапок ’клабук, чапец’, рус. зах. капа, κάηκα, капочка ’шапка, фуражка’. Ст.-рус. *капа, накапка ’жаночае пакрывала на галаву ў выглядзе вэлюма’ (канец XV ст.). Далей гл. капа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заканчэ́нне, ‑я, н.
1. Давядзенне да канца, завяршэнне чаго‑н. Пасля заканчэння дзесяцігодкі Ніна паступіла ў медінстытут. Шахавец. Гэта нічога, што заканчэнне дома адклалася. Чорны. // Надыход канца, сканчэнне (пра час, тэрмін). Заканчэнне тэрміну дагавору.
2. Заключная частка, канец чаго‑н. Заканчэнне рамана ў наступным нумары часопіса.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хана́, нескл., ж.; у знач. вык., каму-чаму.
Разм. груб. Канец, смерць. [Шапавалаў:] — Ну, таварыш капітан, нам проста пашанцавала, што паспелі выбрацца з таго праклятага балота! Хана была б усім! Шашкоў. Машына, як вядома, любіць аднаго гаспадара. А пойдзе па руках, так і знай, што хана ёй. Курто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чака́, ‑і, ДМ чацэ, ж.
Дэталь, якая замацоўвае ўзрывальнік ручной гранаты для засцярогі ад нясвоечасовага выбуху. Рыгор узяў паданы Арэшкам канец шнура, прымацаваў яго да чакі ўзрыва[льніка]. Краўчанка. І раптам пад ногі .. [фашыстам] паляцела з-за машыны граната. Але не ўварвалася. Яўген, не выцягнуў чаку. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
exhaust2 [ɪgˈzɔ:st] v.
1. вычэ́рпваць; даво́дзіць да канца́;
exhaust a topic/а subject вычэ́рпваць тэ́мy/прадме́т;
My patience is exhausted. Майму цярпенню прыйшоў канец.
2. знясі́льваць, стамля́ць;
This job is exhausting me. Гэта праца знясільвае мяне.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Аго́н ’хвост’, ст.-бел. окгон (канец XVI ст.) (Булыка, Запазыч.), ст.-польск. ogon ’тс’. Параўн. ст.-бел. оганка ’веер’, ст.-польск. oganka (Булыка, Запазыч.). Унутраная структура слова агон (< о‑gоnъ да ženǫ, gъnati). Гл. абганяцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бо́тка ’палка з увагнаным у канец вострым цвічком (ужывалася як паганялка для валоў)’ (Арх. Бяльк., слонім.). Бясспрэчна, з *бод‑ка (да bod‑ ’басці, калоць’). Іншага паходжання ст.-бел. ботка ’рыбалоўная прылада’ (< польск. botka; Булыка, Запазыч.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пресе́чь сов.
1. (прервать связь) перарва́ць, перапыні́ць;
2. (прекратить) спыні́ць; (положить конец) палажы́ць кане́ц (чаму-небудзь); (уничтожить) зні́шчыць; вы́караніць;
пресе́чь в ко́рне вы́караніць; (искоренить) вы́караніць; см. пресека́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)