клі́напіс, ‑у, м.

1. Спосаб пісьма старажытных народаў Пярэдняй Азіі, клінападобныя знакі якога наносілі на гліну або камень. Вавілонскі клінапіс.

2. Тэкст, напісаны клінапісам. Расшыфроўка клінапісу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прапаро́цца, ‑паруся, ‑порашся, ‑порацца; зак.

Разм. Пракалоцца аб што‑н. вострае. Шына прапаролася. □ Не абышлося без няшчасця: у чоўне Тайдо прапароўся спод аб востры камень. Маўр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пудо́вік, ‑а, м.

Тое, што важыць пуд, разлічана на пуд. Бязмен-пудовік. □ Апошні камень, — відаць, пудовік — бомкнуў так, што ледзь не выскачылі шыбы з вокнаў. Місько.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

растру́шчыцца, ‑шчыцца; зак.

Разм. Раздрабіцца пры ўдары, ад дзеяння цяжару. Камень раструшчыўся пад колам, а [Алёшка:] — Зараз наш плыт або пойдзе пад лёд, або раструшчыцца ўшчэнт... Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адле́гчы, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ля́жа, -ля́гуць; -лёг, -ле́гла, -лягло́; зак.

1. Знікнуць, перастаць адчувацца (пра трывогу, боль і пад.), супакоіцца.

Боль ад сэрца адлёг.

Сэрца не камень, адляжа (прыказка). На душы адлягло (безас.).

2. Спасці, паменшаць (пра холад, мароз).

Мароз адлёг.

Пад раніцу адлегла (безас.).

|| незак. адляга́ць, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

про́бны¹, -ая, -ае.

1. Узяты на пробу¹, прызначаны для ўзяцця пробы¹.

Пробныя духі.

П. камень (перан.: пра ўчынак, выпадак, па якім робяць вывад аб трываласці, каштоўнасці, сіле чаго-н.). П. шар (перан., уст.: пра дзеянне, пры дапамозе якога імкнуцца высветліць што-н.).

2. Які робіцца для выпрабавання, праверкі.

П. рэйс.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ві́нны I ви́нный;

в. пах — ви́нный за́пах;

в. склеп — ви́нный по́греб;

в. га́ндаль — виноторго́вля;

○ ві́нная кіслата́ — ви́нная кислота́;

в. ка́мень — ви́нный ка́мень;

в. спірт — ви́нный спирт;

ві́нныя я́гады — ви́нные я́годы

ві́нны II разг. вино́вный, винова́тый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

падлажы́ць сов., в разн. знач. подложи́ть;

п. ка́мень пад ко́ла — подложи́ть ка́мень под колесо́;

п. ніз спадні́цы — подложи́ть низ ю́бки;

п. дроў у печ — подложи́ть дров в пе́чку;

◊ рук не падло́жыш — не спасёшь от сме́рти

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Асла́ асялок (БРС, Сцяшк.), асёлак (Сцяшк., Бір. дыс., Выг. дыс., Смул.), усёлак ’мянташка’ (Выг. дыс.). Рус. осла, осёлок, укр. осла, оселок, польск. osła, osełka, палаб. våslă, н.-луж. woslica, славац. osla, славен. ósla, ст.-слав., ст.-рус. осла ’тс’, в.-луж. wósła ’граўвакка (мінерал тыпу пясчаніку)’. У рускай, славацкай яшчэ ’закаліна ў хлебе’, у славенкай ’зацвярдзенне залоз’, у польскай дыял. ’брусок рознага рэчыва’, напр. масла. Параўн. чэш. дыял. мянушка Osla. Паводле Фасмера, 3, 157, сюды ж балг. осил ’восць’, што наўрад ці правамерна без прамежкавых фактаў; Трубачоў (Зб. Курыловічу, 332) лічыць літ. aslà ’земл. падлога, мянташка’ запазычаным з польскай ці іншых славянскіх моў. Не выклікае сумненняў, што прасл. *osla ўтворана ад і.-е. кораня *ăkʼ‑; звычайна пры гэтым звяртаюць увагу на яго значэнне востры’ і супастаўляюць з арм. asełn ’ігла’, грэч. ἀκόνη ’асялок’ (Мейе, Études, 419) ці англ. ail ’асялок’. Аднак наяўнасць верхнялужыцкага значэння дае магчымасць лічыць, што першаснае значэнне тут не ’вастрэнне’, а ’камень’, што звязвае слова з ст.-інд. ásman камень, неба’ і пад. Нельга выключыць, што ў словах асёлак, аселіца ’лугавіна на прысядзібным участку’, аселіна ’неаранае поле, пакінутае для пашы’ адлюстраваліся нейкія старыя сувязі з *os(ь)la ’камень > глеба’ (Міклашыч, — па Безлаю, Vodna im., 2, 65). Зыходнае значэнне ’камень’ дае больш магчымасцей для тлумачэння значэнняў ’закаліна ў хлебе’, ’зацвярдзенне’ і іншых значэнняў слова асла і вытворных побач з ’мянташка’. Нельга быць пэўным у правамернасці сувязі значэнняў ’востры’ і ’камень’ у індаеўрапейскіх мовах, магчыма, тут аманімія кораняў; у карысць адзінства кораня сведчыць хец. aku ’востры камень’ (Іванаў, Общеинд., 45), але санскрыцкае значэнне ’камень’ і неба’ сведчыць хутчэй пра іншыя семантычныя адносіны. Параўн. асялок, асёлка, асілак, востры.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ві́нны ​1, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да віна. Вінны пах. // Прызначаны для віна. Вінны склеп. Вінны посуд.

•••

Вінная кіслата гл. кіслата.

Вінная ягада гл. ягада.

Вінны камень гл. камень.

Вінны спірт гл. спірт.

ві́нны ​2, ‑ая, ‑ае; вінен, вінна.

Разм. Тое, што і вінаваты (у 1, 2 і 4 знач.).

•••

Богу душою не вінны — тое, што і богу душою не вінаваты (гл. вінаваты).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)