На́рад ’нашчадкі’ (Сержп. Грам.). Ад нарадзі́ць ’радзіць, даць жыццё’; магчыма, архаізм, у якім захавалася першаснае значэнне ’ўсе народжаныя, нашчадкі, род’, параўн. народ (гл.).
Нара́д 1 ’падрыхтаваныя да ткацтва кросны’ (мсцісл., Жыв. сл., Лебед., Мат. Гом.), ’увесь набор ткацкіх прылад’ (дзярж., З нар. сл.). Ад нарадзі́ць ’падрыхтаваць кросны да ткацтва’, да рад (гл.).
Нара́д 2 ’воз без драбін для вывазкі сена’ (Сержп. Земл.), нара́дка ’воз, у якім возяць гной’ (Жд. 2). Ад нарадзі́ць ’прыстроіць, падрыхтаваць’, гл. рад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
галагене́з1
(ад гр. holos = увесь + -генез)
тэорыя эвалюцыі. паводле якой кожны від у межах свайго арэала падзяляецца на два віды, прычым адзін развіваецца паскорана, а другі замаруджана.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
выпуска́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да выпусціць.
•••
З рук не выпускаць чаго — увесь час займацца чым‑н. Бацька памёр, калі.. [Сашы] ішоў дванаццаты год. З таго часу яна не выпускае з рук ні лейцаў, ні плуга. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наме́раны 2 і наме́ран, ‑рана; у знач. вык., з інф.
Які мае намер што‑н. зрабіць. [Азаркевіч:] Дык вось што я вам скажу: чужою галавою я жыць не намераны. Гурскі. Увесь век мы жыць Тут намераны. Прыходзька.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасі́вераць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Абветрыцца; патрэскацца ад ветру, сіверу. Увесь дзень пякло сонца, па небе хадзілі пуховыя воблакі, у байцоў пасівералі губы. Гурскі. Твар быў шорсткі; пасівераў; патрэскаліся вусны — да іх было не даткнуцца. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перастрэ́львацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Абстрэльваць адзін другога. Танкі сталі веерам, падрыхтаваліся да кругавой абароны. Увесь дзень танкісты перастрэльваліся з немцамі, нецярпліва чакалі падыходу пяхоты, што павінна прабіцца да іх. Мележ.
2. Зал. да перастрэльваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прабурча́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
1. Абазвацца бурчаннем. Сабака прабурчаў.
2. што. Разм. Сярдзіта, невыразна прамармытаць што‑н. — Дзецям спаць пара! — незадаволена прабурчала Валя. Шыцік.
3. што і без дап. Бурчаць некаторы час. Прабурчаць увесь дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прост, ‑у, М ‑сце, м.
Абл. Рад роўна складзенага на ржышчы зжатага не звязанага ў снапы збожжа. Жыта кладзецца роўным простам. Гартны. Увесь дзень людзі і сушыліся — мэдлікі разварушвалі, прост варочалі, у снапы вязалі, жалі. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фе́льчар, ‑а, м.
Медыцынскі работнік, які мае сярэднюю спецыяльную адукацыю. На ганак выйшаў амаль увесь персанал бальніцы. Урачы, фельчары і сёстры радасна сустракалі Марыю Васільеўну. «Беларусь». — Не забудзьце паклапаціцца аб нашых параненых, — сказаў атрадны фельчар. Машара.
[Ням. Feldscher.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
schlóttern
vi
1) дрыжа́ць
die Glíeder ~ ihm vor Kälte [vor Angst] — ён уве́сь дрыжы́ць ад хо́ладу [стра́ху]
2) матля́цца, целяпа́цца (пра вопратку)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)