АНТРАПАСІСТЭ́МА
(ад антрапа... + сістэма),
чалавецтва, якое развіваецца як адзінае цэлае і складаецца з чалавека як біял. віду, яго матэрыяльнай і духоўнай культуры, прадукц. сіл і вытв. адносін грамадства. Існуе ў непарыўным адзінстве з антрапасферай.
т. 1, с. 392
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
А́РМІЯ
(франц. armée ад лац. armare узбройваць),
1) ваенны орган дзяржавы, прызначаны праводзіць яе палітыку сродкамі ўзбр. насілля.
Узнікла разам з дзяржавай. Кожная сац.-эканам. фармацыя мела адпаведныя формы арганізацыі. Вядомы арміі: масавая, наёмная, міліцыйная, пастаянная, рэгулярная. Пастаянныя ўзбр. атрады разам з апалчэннем складалі аснову будаўніцтва першых рабаўладальніцкіх дзяржаў. Тады з’явіліся амаль усе формы арганізацыі арміі, якая складалася з лёгкай, сярэдняй і цяжкай пяхоты, конніцы, калясніц баявых і інш. У феад. эпоху фарміраваліся і выкарыстоўваліся таксама вярбовачныя і наёмныя войскі, у ВКЛ у 14—18 ст. аснову арміі складала апалчэнне — т.зв. паспалітае рушэнне, ядром якога была княжацкая дружына, вярбовачныя і наёмныя атрады і інш. Пазней узнікла кадравая армія сучаснага тыпу.
2) Сукупнасць узброеных сіл дзяржавы.
3) Аператыўнае аб’яднанне пэўнага віду ўзбр. сіл. Складаецца з некалькіх злучэнняў і часцей розных родаў войскаў, у т. л. спец. войскаў. Выконвае аператыўныя задачы ў ходзе баявых дзеянняў. Бываюць арміі агульнавайсковыя, танкавыя і інш. Кожная армія мае свой нумар або найменне. Звычайна армія ў час вайны ўваходзіць у склад фронту (групы арміі, армейскай групы), але можа дзейнічаць і самастойна.
4) Від узбр. сіл (побач з ракетнымі войскамі, войскамі ППА, ВПС, ВМФ). Гл. Сухапутныя войскі.
5) Частка ўзбр. сіл дзяржавы, спец. падрыхтаваная для раптоўнага нападу на тэрыторыю якой-н. краіны ў пачатку або ў ходзе вайны (армія нападу) або першаснай абароны граніцы дзяржавы ад раптоўнага нападу агрэсара, каб забяспечыць ваенную мабілізацыю і разгортванне гал. сіл (армія прыкрыцця).
6) У пераносным сэнсе — вял. колькасць людзей, аб’яднаных якой-н. агульнай справай, прыкметай (напр., працоўная армія і інш.).
т. 1, с. 495
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
strain2 [streɪn] v.
1. наця́гваць; наця́гвацца; расця́гваць; расця́гвацца; напіна́ць; напіна́цца
2. напру́жваць; напру́жвацца;
strain at smth. цягну́ць што-н.;
strain one’s eyes стамля́ць во́чы;
strain smb.’s patience выпрабо́ўваць чыё-н. цярпе́нне
3. фільтрава́ць, працэ́джваць;
strain after effects біць на эфе́кт; стара́цца з усі́х сіл дзе́ля эфе́кту
♦
strain at the leash infml рва́цца, імкну́цца зрабі́ць што-н. з усі́х сіл;
strain every nerve/sinew (to do smth.) стара́цца з усяе́ мо́цы (зрабі́ць што-н.)
strain off [ˌstreɪnˈɒf] phr. v. адцэ́джваць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
равнове́сие ср., прям., перен. раўнава́га, -гі ж.;
равнове́сие сил раўнава́га сіл;
неусто́йчивое равнове́сие няўсто́йлівая раўнава́га;
хими́ческое равнове́сие хімі́чная раўнава́га;
вы́вести из равнове́сия перен. вы́весці з раўнава́гі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ад’юнкту́ра
(ад ад’юнкт)
адна з асноўных формаў падрыхтоўкі навуковых і навукова-педагагічных кадраў у ВНУ і навукова-даследчых установах узброеных сіл некаторых краін СНД.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
дыві́зія
(лац. divisio = дзяленне)
буйное вайсковае злучэнне з некалькіх палкоў або брыгад у розных відах узброеных сіл (напр. пяхотная д, танкавая д, зенітная д).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кінема́тыка
(ад гр. kinema, -atos = рух)
раздзел механікі, які вывучае геаметрычныя асаблівасці руху цел без уліку іх масы і ўздзеяння на іх пабочных сіл.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
рэлякса́цыя
(лац. relaxatio = памяншэнне, аслабленне)
паступовае вяртанне ў стан раўнавагі фізічнай або фізіка-хімічнай сістэмы, якая была ў неўраўнаважаным стане пад уздзеяннем знешніх сіл.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
дыфу́зія, ‑і, ж.
Узаемнае пранікненне атамаў (малекул) аднаго рэчыва ў прамежкі паміж атамамі (малекуламі) другога ў выніку іх цеплавога руху. Дыфузія вадкасцей. Дыфузія газаў. // перан. Узаемны абмен, пранікненне без уздзеяння знешніх сіл. Сумеснае жыццё мае польскага і беларускага Народаў прывяло да дыфузіі фальклорных матэрыялаў. Лойка.
[Ад лац. diffusio — распаўсюджанне, расцяканне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здзеравяне́лы і здзервяне́лы, ‑ая, ‑ае.
Цвёрды, як дрэва. Здзеравянелы атожылак. // Здранцвелы, анямелы (пра часткі цела). [Васіль] зусім выбіўся з сіл, залез у снег па пояс і не можа ўжо мясіць яго здзеравянелымі нагамі. Колас. Яўхім стомлена павёў плячамі, перагнуўся трохі назад — хацеў разварушыць здзервянелую спіну. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)