◎ Наплагу́ніць ’паналіваць’ (карэл., Сцяшк. Сл.). Няясна, магчыма, звязана з пляга ’дрэннае надвор’е’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нюрча́ць ’бурчаць’ (брасл., Сл. ПЗБ). Магчыма, кантактная кантамінацыя бурчаць × літ. niurnė́ti ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́дзякала ’ануча для гаршкоў’ (Сцяшк. Сл.). Магчыма, да літ. padėklas ’падстаўка, падкладка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прычыдво́ры ’жарты’ (узд., Жд. 3). Нейкая кантамінацыя; магчыма, прычындалы і выдварыцца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Рэмеслі́вы, рэмесліву ’зласлівы, непрыхільны, злапамятлівы’ (ТС). Магчыма, кантамінацыя рэмствоваць (гл.) і помслівы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сухасту́пы ’боты’ (Бяльк.). Магчыма, іранічнае ўтварэнне ад сухі (гл.), параўн. макраступы, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сфэ́ціць ’украсці’ (Сл. рэг. лекс.). Няясна; магчыма, ад польск. feta ’гулянка, гасціна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарэ́гулька ’таратайка’ (клец., Нар. лекс.). Няясна, магчыма, ад тарыгаць ’тузаць, торгаць’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВАРГА́Н,
вурган (лац. organum ад грэч. organon прылада, інструмент; магчыма, ад стараслав. варга рот), старажытны самагучальны язычковы муз. інструмент. Вядомы ў многіх народаў пад рознымі назвамі. Бываюць пласціністы варган (у выглядзе пласцінкі з дрэва, косці, бамбуку, трыснягу) і падковападобны металічны; да пласцінкі ці пасярэдзіне падковы прымацаваны язычок з трыснягу або сталі. У час ігры варган заціскаюць зубамі або прыціскаюць да іх, а рот служыць рэзанатарам. У выніку бесперапыннай вібрацыі язычка ўзнікае бурдон; са зменай артыкуляцыі вуснаў атрымліваюць тоны, неабходныя для выканання мелодыі. Дыяпазон невялікі — кварта або квінта, што абмяжоўвае рэпертуар простымі песеннымі і танц. мелодыямі і найгрышамі. На пач. 19 ст. створаны канцэртны прафес. інструмент з храматычным гукарадам — аўра (некалькі варганаў, замацаваных на метал. дыску). На Беларусі існаваў у 12—19 ст. як сольны і ансамблевы інструмент. У наш час сустракаецца рэдка.
І.Дз.Назіна.
т. 4, с. 8
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕРХНЕДНЯПРО́ЎСКАЯ КУЛЬТУ́РА,
археалагічная культура неалітычных плямён, якія ў канцы 5-га — 3-м тыс. да н.э. насялялі тэр. ўсх. Беларусі ў бас. Дняпра і яго левабярэжных прытокаў. Насельніцтва займалася паляваннем, рыбалоўствам, збіральніцтвам, у канцы існавання культуры — магчыма, земляробствам і жывёлагадоўляй. Жыло ў паўзямлянкавых жытлах на паселішчах. Вырабляла таўстасценны вастрадонны посуд з прамымі сценкамі; асн. элементы арнаменту — адбіткі грабеньчатага штампа, ямкавыя ўцісканні, лапчастыя наколы, насечкі. Спачатку помнікі Верхнедняпроўскай культуры былі аб’яднаны ў лакальныя варыянты днепра-данецкай культуры (гомельска-чарнігаўскі на 2-м этапе развіцця, рагачоўскі — на 3-м). Пасля даследаванняў І.М.Цюрынай і А.Г.Калечыц вылучана ў самаст. культуру. Значна адчувальныя ўплывы дзяснінскай культуры і неаліт. культур Волга-Окскага рэгіёна. На Беларусі вядома больш за 300 паселішчаў Верхнедняпроўскай культуры (Струмень, Гронаў, Вець Быхаўскага, Лучын Рагачоўскага, Сябровічы Чачэрскага, Дубовы Лог Добрушскага р-наў і інш.).
А.Г.Калечыц.
т. 4, с. 109
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)