и́на́че

1. нареч. іна́чай, іна́кш; (по-иному) па-і́ншаму;

сде́лать и́на́че зрабі́ць іна́чай (іна́кш);

2. в знач. союза, разг. а то іна́чай, іна́кш;

беги́, и́на́че опозда́ешь бяжы́, а то (іна́чай, іна́кш) спо́знішся;

и́на́че говоря́ іна́кш ка́жучы;

не и́на́че как не іна́чай як;

так или и́на́че так ці іна́чай, так ці іна́кш, ці так, ці гэ́так.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

вы́сечы сов.

1. в разн. знач. вы́рубить;

в. гай — вы́рубить ро́щу;

в. сук з бервяна́ — вы́рубить сук из бревна́;

2. (из камня или на камне) вы́резать, вы́сечь;

в. з марму́ру ста́тую — вы́сечь из мра́мора ста́тую;

в. на́дпіс на ка́мені — вы́резать (вы́сечь) на́дпись на ка́мне;

3. (искру) вы́сечь;

в. і́скру — вы́сечь и́скру

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

аблама́ць сов.

1. (отломать кругом) облома́ть;

а. галі́ны на дрэ́ве — облома́ть ве́тки на де́реве;

2. (сломать) обломи́ть;

а. сук — обломи́ть сук;

3. перен., разг. (заставить привыкнуть или приучить работать) облома́ть;

конь малады́: кло́пату было́ з ім, паку́ль ~ма́лі — ло́шадь молода́я: пришло́сь повози́ться с ней, пока́ облома́ли;

а. ро́гі — облома́ть рога́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

разбіва́цца несов.

1. (раздробляться) разбива́ться;

2. (разделяться на части при колке) раска́лываться; расщепля́ться;

3. (получать повреждения или расшибаться до смерти) разбива́ться; ра́ниться;

4. (разделяться на группы) разбива́ться;

5. перен. (расстраиваться, разлаживаться) разбива́ться; см. разбі́цца 5;

6. страд. разбива́ться; раска́лываться, расщепля́ться; сокруша́ться, распланиро́вываться; разъе́зживаться; развора́шиваться, разбра́сываться; изна́шиваться; разме́ниваться, опроверга́ться; см. разбіва́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

укла́дваць несов.

1. (спать) укла́дывать, класть;

2. (покрывать предметами поверхность чего-л.) укла́дывать, выкла́дывать;

3. (располагать, размещать каким-л. образом, в определённом порядке или строить, складывая) укла́дывать;

4. (класть внутрь чего-л.) вкла́дывать; засо́вывать, сова́ть;

5. перен. вкла́дывать;

1-5 см. улажы́ць 1-3, 5, 6, укла́сці I 1-4

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Трыпу́тнік1 ‘травяністая расліна Plantago major L.’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Ласт., Байк. і Некр., Сцяшк., Яруш., Бейл., Гарэц., Мядзв.; віц., маг., мін., смал., Кіс., Брасл. сл., ЛА, 1, Сл. ПЗБ), тріпу́тнік ‘тс’ (Бяльк.), тры́пуцень ‘тс’ (Мат. Маг.), тръпу́тнік ‘тс’, тръпу́тніна ‘адно сцябло (ліст) трыпутнік’ (мёрск., Нар. словатв.; дзісн., Жыв. сл.), тры́патнік ‘трыпутнік’ (карэліц., ЛА, 1), трэ́патнік ‘тс’ (капыл., Сл. ПЗБ), трыпу́тняк ‘тс’ (арш., ЛА, 1). Укр. три́путень, три́пу́тник, серб. тропутац, харв. кайк. trpūtȁc, tȑput, trpútac, trìputac, славен. trpótec. Традыцыйна выводзяць з прыпу́тнік ‘тс’ (гл.), параўн. у дзіцячым фальклоры: Прыпутнічку, прыпутнічку, / Сядзіш ты пры дарозе (палес., БНТ, Гульні, 193), параўн. рус. припу́тник, укр. припутень ‘тс’, славен. tr(i)pótek (pri > tre) ‘тс’ з далейшым збліжэннем пачатку слова з тры (гл.), пераходны этап дэманструюць запісы Меера: трепутень, или попутчикъ, по дорогомъ и во всѣхъ мѣстахъ (Меер Крыч.). Паводле Ваняковай (Prasl. dialektizacija, 313, 320), тут мела месца калькаванне, паколькі шмат якія назвы расліны не мелі народнага характару, параўн. падарожнік (гл.), дарожнік, польск. podróżnik, рус. дыял. путник, славац. cestní zelina, ням. Wederich і інш. Аднак параўн. ст.-слав. трьпꙋтица ‘нейкая расліна, шандра, трыпутнік?’, што дазваляе выводзіць першапачатковую форму з *tri (рэдукаваная форма ад *trije, (гл. тры) і дэрывата ад *pǫtь (гл. пуць) са значэннем ‘расліна, якая расце каля трох дарог, на раздарожжы’ (ESJSt, 17, 995). Падобным чынам Скок (3, 500) звязвае гэту назву расліны з лікам 3 (тры): ‘расліна, якая расце на раздарожжы, дзе ёсць тры дарогі’. Аналагічна Сной₂ (788), які выводзіць праславянскую форму *trьpǫtьcь з *trь ‘тры’ і *pǫtь ‘дарога’, дзе акрамя магіі лічбы 3 прысутнічае і міфалагема ‘раздарожжа’.

Трыпу́тнік2 ‘спарыш, Polygonum avuculare L.’ (хоц., ЛА, 1), параўн. укр. подоро́жник, чэш. мар. ucestka (< u + cesta ‘дарога’), ням. Weggras (< Weg ‘дарога’ + Gras ‘трава’). Матывацыя: расліна расце ля дарогі альбо на дарогах (Махэк, Jména, 87), на межах і палях як пустазелле, на гаспадарчых дварах і паміж пліткамі тратуараў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

перемина́ть несов.

1. (сильно мять, мять всё или многое — одежду, бумагу) мяць; камячы́ць;

2. (ягоды) ці́скаць, душы́ць; (разминать) пераціра́ць, ператаўка́ць;

3. (перемешивать) пераме́шваць, мясі́ць;

4. (траву) тапта́ць, выто́птваць;

5. (лён, пеньку) це́рці, мяць; см. мять;

6. (мять, перебирая, теребя) камячы́ць, перабіра́ць;

она стоя́ла и перемина́ла рука́ми свою́ ю́бку яна́ стая́ла і камячы́ла (перабіра́ла) рука́мі сваю́ спадні́цу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

хло́пнуть сов., однокр.

1. (твёрдым по твёрдому) ля́пнуць, бра́знуць, гру́кнуць;

2. (чем-л. мягким или по мягкому) ля́пнуць; (преимущественно кнутом и т. п.) ля́снуць; (преимущественно в ладоши, по воде и т. п.) пля́снуць; (преимущественно крыльями, по плечу и т. п.) ло́пнуць; (по плечу — ещё) ля́пнуць;

3. (о пробках, выстрелах и т. п.) хло́пнуць, ба́хнуць; см. хло́пать;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

заляце́ць сов.

1. (летя, оказаться высоко или далеко) залете́ть, улете́ть;

самалёт ~це́ў за паля́рны круг — самолёт залете́л за поля́рный круг;

2. (во время перелёта остановиться где-л.) залете́ть;

е́лі забра́ць по́шту — залете́ли забра́ть по́чту;

3. (летя, влететь куда-л.) залете́ть; (о птицах — ещё) запорхну́ть;

у се́нцы ~це́ла пту́шка — в се́ни залете́ла (запорхну́ла) пти́чка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

аб’язджа́ць несов.

1. объезжа́ть, изъе́зживать;

2. (приучать к езде — лошадь) объезжа́ть, наезжа́ть, нае́зживать, выезжа́ть, вые́зживать;

3. (испытывать пробной ездой) обка́тывать;

4. (укатывать дорогу ездой) наезжа́ть, нае́зживать, обка́тывать;

1-4 см. аб’е́здзіць;

5. (проезжать стороной или вокруг) объезжа́ть;

6. (бывать в разных местах) объезжа́ть;

7. (смещаться вниз) оседа́ть; ополза́ть;

5-7 см. аб’е́хаць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)