Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
А́рхі- ўзмацняльны прэфікс, першапачаткова ў грэчаскіх словах са значэннем ’старшы, галоўны’; параўн. яшчэ ст.-рус., пазней ст.-бел.архидиаконъ, архиепископъ, архимандритъ, архистратигъ, архисинагогъ (Гіст. лекс., 121; Гіст. мовы, 1, 307; Працы IM, 7, 144, 147, 224, дзе даюцца і вытворныя), частка з якіх пазней выпала (Шакун, Гісторыя, 277). На беларускай глебе ўтвораны гібрыдныя словы тыпу архідурны, архіразумны, архімільянер. Гіст. мовы, 1, 134, 229; Фасмер, 1, 90.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прынцыпа́л ’начальнік, гаспадар у адносінах да падначаленых’ (ТСБМ), прынцыпа́лка ’завадатарка’ (Нас.), прынцыпа́луха ’ахайны чалавек’ (Сіг.). Адзначаецца ўжо ў ст.-бел. з цікавым значэннем — принципалъ ’завадатар якой-небудзь крымінальнай справы’. Запазычана са ст.-польск., сучаснае польск.pryncypał ’шэф, кіраўнік’, адтуль жа і ўкр.принципа́л ’гаспадар, начальнік; пра кіраўніка якой-небудзь установы, прадпрыемства’, што, у сваю чаргу, з лац.principālis ’першы, галоўны, найважнейшы’ (ЕСУМ, 4, 575; Банькоўскі, 2, 806).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скердзь, скерць ‘галоўны пастух’ (гродз., тальм., трак., Сл. ПЗБ), скерць ‘авечы пастух’ (Сцяшк. Сл.), ст.-бел.скердь (skierdź) ‘наёмная праца’ (Яблонскіс), польск.дыял.skʼercʼ ‘вясковы пастух, старшы пастух’. Выводзяць з літ.skėr̃džius, ker̃džius ‘пастух’, што ўзыходзіць да і.-е.*kerdh‑ ‘чарга, стойла, статак’ (Фрэнкель, 242; Сабаляўскас, LKK, 12, 7 і наст. Лаўчутэ, Балтизмы, 33). Анікін (Опыт, 279) мяркуе пра польскае пасрэдніцтва, што патрабуе дадатковай аргументацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
віно́ўнікм.разм.Úrheber m -s, -; Schúldige (sub) m -n, -n;
гало́ўны віно́ўнік Háuptschuldige (sub) m -n, -n;
віно́ўнік урачы́стасці Geféierte (sub) m -n, -n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
парта́л
(с.-лац. portale, ад лац. porta = уваход, вароты)
1) архітэктурна аформлены галоўны ўваход вялікага будынка;
2) частка металічнай канструкцыі ў выглядзе літары П.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
прынцыпа́л
(лац. principalis = галоўны)
1) уст. начальнік, гаспадар у адносінах да падначаленых;
2) асоба, ад імя якой і за кошт якой дзейнічае агент, прадстаўнік.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ГАЛО́ЎНЫЯ ЧЛЕ́НЫ СКА́ЗА,
сінтаксічныя адзінкі ў форме слова ці спалучэння слоў, якія адыгрываюць асноўную ролю ў арганізацыі сказа. Да іх адносяцца дзейнік і выказнік 2-састаўнага сказа і галоўны член 1-састаўнага сказа. Дзейнік і выказнік сінтаксічна раўнапраўныя, узаемазалежныя, прадвызначаюць адзін аднаго і ў сваім аб’яднанні ўтвараюць структурную аснову сказа.
Могуць быць фармальна прыпадобненыя (каардынаваныя): «У небе звінелі жаваранкі» і непрыпадобненыя (некаардынаваныя): «Падрыхтаваць цікавы даклад — справа нялёгкая»; заўсёды цесна звязаны па сэнсе: «Грош цана такой рабоце». Паміж дзейнікам і выказнікам заўсёды існуюць прэдыкатыўныя адносіны; дзейнік звычайна абазначае прадмет, выказнік — адзнаку прадмета, паказвае на час яе выяўлення, суадноснасць выказвання з рэчаіснасцю. Галоўны член састаўнага сказа суадносіцца па форме з дзейнікам або выказнікам 2-састаўнага сказа, але адрозніваецца па значэнні: ён адзін фарміруе прэдыкатыўнае ядро, складае структурную аснову сказа («Раніца. Цішыня»; «Са смагі поўны п’ю карэц халоднага бярозавага соку»).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Chef
[ʃεf]
1.
m -s, -s шэф, кіраўні́к, нача́льнік
2.
(у складаных назоўніках)
1) гало́ўны, ста́ршы
2) шэ́фскі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
найпе́ршы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Самы першы. Міналі дні суроваю чаргой, І не ставала на забавы часу. А стаў Андрэйка першым старшынёй Найпершага ў аколіцы калгаса.З. Астапенка.
2. Самы галоўны, самы важны. [Мешчаракоў:] — Земляных работ — процьма. Таму найпершы чалавек на будоўлі — экскаватаршчык.Дадзіёмаў.// Самы лепшы. Дубейка нёс сябе высока, насіў манішку.. і лічыў сябе найпершым кавалерам.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)