не́вуцтва ср. неве́жество, неве́жественность ж.;
це́мра н. — мрак неве́жества
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тма ’цемра, змрок, туман; мноства, безліч’ (Нас.), ст.-бел. тма ’цемра’, ’мноства, процьма’ (XV ст., КГС), сюды ж тмець (тмѣць) ’цямнець’, тміць ’марочыць’: не тми моей головы (Нас.), тму́шчы (тму́щий) ’шматлікі’: тмущее стадо погнали воловъ (там жа). Параўн. укр. дыял. тма ’цемра’, тми́ти ’зацямняць, рабіць цёмным’, чэш. tma ’цемра; 10 тысяч’, славац. tma ’цемра’, палаб. tåma ’тс’, славац. tema ’цемень; мноства’, tmina, tma ’цемра’, серб.-харв. та́ма ’мгла, цемра; мноства’, tmȁ ’тс’, балг. тъма́ ’тс’, макед. тмурен ’пахмурны; хмурны’, ст.-слав. тъма ’мноства, процьма’. Гл. цьма.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
egipski
егіпецкі;
ciemności ~e — непраглядная цемра; цемра егіпецкая
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
змрок, -у, м.
1. Адсутнасць святла, цемра.
З. атуліў прасторы.
2. Няпоўная цемната, прыцемак, пры якім яшчэ можна распазнаваць прадметы.
Вячэрні з.
3. Прыцемак паміж захадам сонца і наступленнем ночы, а таксама перадсвітальны прыцемак.
Перадранішні з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пагусце́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які стаў, зрабіўся густым, гусцейшым. Пагусцелая цемра. Пагусцелы лес.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Dúnkel
n -s цемната́, це́мра, цямрэ́ча
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
бескульту́рнасць, ‑і, ж.
Адсутнасць усякай культуры; культурная адсталасць. Навекі адыходзяць у нябыт забабоны, цемра, бескультурнасць. Бярозкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ско́цыя
(гр. skotia = цемра)
асіметрычны архітэктурны аблом з увагнутым профілем з дзвюх дуг рознага радыуса.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
це́мрадзь, ‑і, ж.
Разм. Тое, што і цемра. Па дварэ была такая цемрадзь, хоць вока выкалі. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мрок ’змрок, цемра’ (ТСБМ, Нас., Др.-Падб., Яруш., Гарэц., Бяльк.), мрочна ’цьмяна’ (Др.-Падб.), ст.-бел. мрокъ запазычана са ст.-польск. mrok ’змрок, змярканне’, ’цемра’ (Булыка, Лекс. запазыч., 203). Параўн. таксама бел. морак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)