дзяржаўны і паліт, саюз ВКЛ і Польшчы. Дакумент пра заключэнне уніі быў падпісаны князямі і панамі ВКЛ 18.1.1401 у Вільні, у Польшчы — 11 сак. ў Радаме. Паводле пагаднення абедзве дзяржавы павінны былі дзейнічаць разам супраць знешніх ворагаў, польскія феадалы абавязваліся ў выпадку смерці Ягайлы не выбіраць караля без згоды феадалаў ВКЛ, пацвярджаліся правы вял. князя ВКЛВітаўта на самаст. кіраванне, але таксама прызнаваліся спадчынныя правы Ягайлы, які ў акце уніі названы найвышэйшым князем літоўскім. Уніяй быў юрыдычна замацаваны саюз дзяржаў у барацьбе з ням. агрэсіяй. Адным з вынікаў уніі стала перамога ў Грунвальдскай бітве 1410.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
у́нияист.у́нія, -ніі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ву́нія (БРС, Байк. і Некр.). Гл. унія.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
union[ˈju:niən]n.
1. саю́з; задзіно́чанне, аб’ядна́нне; у́нія;
the former Soviet Union былы́ Саве́цкі Саю́з;
students’ union студэ́нцкі клуб;
the UnionА́нгла-шатла́ндская у́нія (1707 г.); А́нгла-ірла́ндская у́нія (1801 г.)
2. прафсаю́з
3.dated шлю́бны саю́з
4.fml адзі́нства, зго́да;
in perfect union у по́ўнай зго́дзе
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
unia
ж.унія; саюз; аб’яднанне;
unia celna — мытны саюз;
unia personalna — персанальная унія;
unia kościelna — царкоўная унія;
unia Europejska — Еўрапейскі саюз;
unia Lubelska гіст. Люблінская унія
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Unión
f -, -en саю́з, у́нія, згуртава́нне, аб’ядна́нне
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
БЕ́ЛАЯ ГАРА́
(Bilá Hora),
гара ў Чэхіі, побач з Прагай. Тут 8.11.1620 у час Трыццацігадовай вайны 1618—48 імперска-баварскія войскі (Каталіцкая ліга) разбілі чэшскія войскі (Пратэстанцкая унія). З гэтага часу Чэхія страціла сваю самастойнасць і на 300 гадоў трапіла пад уладу аўстрыйскіх Габсбургаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АВІ́СКАЯ ДЫНА́СТЫЯ
(Aviz, Avis),
дынастыя партуг. каралёў [1385—1580]. Заснавальнік Жуан I. Каралі Авіскай дынастыі праводзілі палітыку абмежавання феад. знаці. Прадстаўнікі: Жуан І [1385—1433], Дуарці І [1433—38], Альфонс V [1438—81], Жуан II [1481—95], Мануэл І [1495—1521], Жуан III [1521—57], Себасцьян І [1557—79], Энрыкі І [1578—80]. Пасля спынення Авіскай дынастыі прастол у Партугаліі захоплены ісп. каралём Філіпам II і ўстаноўлена дынастычная унія Партугаліі і Іспаніі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
union
[ˈju:njən]1.
n.
1) задзіно́чаньне n.
The United States was formed by the union of thirteen former British colonies — Злу́чаныя Шта́ты былі́ ство́раныя праз задзіно́чаньне трынаццацёх былы́х брыта́нскіх калёніяў
2) у́нія
the Union of the Grand Duchy of Lithuania and Poland — у́нія Вялі́кага Кня́ства Літо́ўскага з По́льшчай
3) зьвяз -у m., саю́з -у m.
а) trade union — прафэсі́йны зьвяз, прафзьвя́з, прафсаю́з -у m.
б) Union of Soviet Socialist Republics (USSR) — Саю́з Саве́цкіх Сацыялісты́чных Рэспу́блікаў
4) зго́да f.; адзі́нства n.
in perfect union — у по́ўнай зго́дзе
5) жані́мства n.
6) ні́пэль -я m. (у прыла́дах і мэхані́змах); му́фта f. (для тру́баў)
2.
adj.
саю́зны, прафсаю́зны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ГРУ́ШАС
(Grušas) Юозас (29.11.1901, в. Жаджунай Шаўляйскага р-на, Літва — 21.5.1986),
літоўскі пісьменнік. Нар. пісьменнік Літвы (1971). Засл. дз. мастацтваў Літвы (1962). Скончыў Каўнаскі ун-т (1932). Друкаваўся з 1925. У празаічных творах (зб-кі апавяданняў «Спадарыня Бертулене», 1928; «Цяжкая рука», 1937; «Святло гневу», 1969; «Шчаслівец — гэта я», 1973; раман «Кар’ерысты», 1935) праблемы маралі, адказнасці чалавека перад гісторыяй, народам. Сучаснасць і гіст. мінулае адлюстраваны ў п’есах «Геркус Мантас» (паст. 1957), «Каханне, джаз і чорт» (паст. 1967), «Барбара Радзівіл» (паст. 1972), «Свідрыгайла» (паст. 1975), «Унія» (паст. 1978) і інш. Творчасці Грушаса ўласцівы філас. рэфлексія, гратэск, сімвалы-абагульненні. Дзярж. прэміі Літвы 1957, 1976.