Разм. З цяжкасцю адкусіць, разгрызці. Сухар такі цвёрды, што не ўгрызеш яго. □ Смешныя ў .. [Курта] выходзілі пячонікі: зверху вуголле, а ўсярэдзіне цвёрдыя, як камень, — ні ўкусіць, ні ўгрызці.Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АЛЯКСЕ́ЕЎ Мікалай Іванавіч
(17.12.1898, С.-Пецярбург — 12.8.1985),
рускі пісьменнік. Засл. работнік культуры Беларусі (1980). У 1918—58 у арміі, прайшоў шлях ад салдата да ген.-маёра. Літ. дзейнасць пачаў у 1939. Аўтар раманаў «Якаў Жалязноў» (1946), «Выпрабаванне» (1957), «Па закліку сэрца» (1974) пра мужнасць людзей у барацьбе з ням.-фаш. захопнікамі, аповесцяў «Сухар» (1971, пра пагранічнікаў), «Асколкам абарванае жыццё» (1978, пра І.Д.Чарняхоўскага), п’есы «Сястра Варвара» (паст. ў 1960 Бабруйскім вандроўным тэатрам).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Bácke
f -, -n
1) шчака́
au ~! — разм. ах!, ой-ой-ой!
2) тэх. шчака́; суха́р; кулачо́к
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Каржэ́нь1 ’прысадзісты, каржакаваты чалавек’ (Яўс.), да каржак (гл.), кантамінаванага з каржэнь^ ’корж’ (гл.).
◎ Каржэ́нь2 ’корж’ (Нар. сл.), ’сухар, засушаная аладка’ (Нас., Грыг.). Да корж (гл.). Утворана з дапамогай суфікса -энь < ьпгь, якое утворана ў праславянскай мове з суфіксам прыметніка ‑ьnъ + структуральны суфікс назоўнікаў ‑tь (SP, 1. 138).⇉’⇉'⇉-
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́шчык ’хударлявы чалавек’ (ТС), ’сухі кусочак хлеба’ (Вешт., Сл. Брэс.), ’сухое пячэнне з пшанічнай мукі’ (Мат. Гом.), ’сухі край у скібкі хлеба’ (Растарг.), сюды ж з іншым суфіксам сушчак ’худая жывёла’ (Гіл.). Параўн. укр.су́щик ’сухі абаранак’, рус.су́щик ’сушкі, сухар’. Суфіксальныя дэрываты ад незафіксаванага *сушч ’сухасць’, што да сухі (гл.), параўн. сушчы2, або ад суш, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
распаго́дзіцца, ‑дзіцца; зак.
1. Стаць ясным, лагодным. Раніца распагодзілася. □ Часам, як вецер не свішча і распагодзіцца дзень, бель паву[ці]ння на ржышча бабскае лета кладзе.Машара.//перан. Перастаць быць хмурным, невясёлым; прасвятлець. [Рэктар] нешта запісаў, і твар яго, перад гэтым насцярожаны, распагодзіўся.Пестрак.У бежанкі, як у мадонны, аж распагодзіўся твар, Калі Лысуха [карова] з далоні захрумстала шэры сухар.В. Макарэвіч.
2.безас. Пра наступленне яснага, пагоднага надвор’я. Было зусім ціха. Распагодзілася.Колас.Пакуль я ляжаў, распагодзілася, і ў акно зазіраў нізкі і круглы месяц.Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Су́шчы1 ’сапраўдны, ісцінны’ (Касп., ТС), ст.-бел.сущии ’прысутны’: сущоу емоу на пироу (Карскі 2-3, 465), suszczy ’будучы’: u wysokom tohda horode suszczy (Хроніка Быхаўца), параўн. укр.су́щий ’істотны, важны’, рус.су́щий ’існуючы, сапраўдны’. Запазычана са ст.-слав.сѫшти, дзеепрым. цяп. часу ад быти ’быць’.
Су́шчы2 ’хвароба немаўлят’: дзіця ў сушчах (віц., Нар. медыцына). Характэрная для назваў хвароб форма мн. л., што Карскі (2–3, 331) тлумачыў “множественностью признаков”; зыходная форма *сушч (ад сухі, гл., параўн. рус.сушч ’сухар, сушаная дробная рыба’) як тоўшч і пад., да словаўтварэння параўн. радашча, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Est proprius panis semper omnia mella suavis
Уласны хлеб заўсёды саладзейшы за мёд.
Собственный хлеб всегда слаще мёда.
бел. Лепш свае лычка, як чужы рамушок. Свой сухар смачней чужых пірагоў.
рус. Свой хлеб слаще. Свой хлеб сытнее. На своём кулаке слаще спишь. Свои сухари лучше чужих пирогов. Чужое и хорошее постыло, а своё и худое, да мило. Чужой калач скоро приедается.
фр. Pain acquis avec sueur est plus chéri que tartes et rôti (Хлеб, заработанный с потом, дороже, чем пироги и жаркое).
англ. Dry bread at home is better than roast meat abroad (Сухой хлеб дома лучше жареного мяса на чужбине).
нем. Eigen Brot nährt am besten (Свой хлеб кормит лучше всего). Besser eigenes Brot als fremdes Braten (Лучше свой хлеб, чем чужое жаркое).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)