су́рык, ‑у, м.
1. Мінерал, у склад якога ўваходзіць свінец.
2. Мінеральная фарба чырвона-аранжавага ці чырвона-карычневага колеру.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Во́лава (БРС, Яруш., Грыг., Нас., Касп., Шат.). Рус. о́лово ’волава’, ст.-рус., ст.-слав. олово ’свінец’, укр. о́лово, польск. ołów, чэш., славац. olovo, балг. о́лово, серб.-харв. о̏лово, славен. olȏv, ólovo (Далабко, ZfslPh, 3, 131), в.-луж. wołoj, н.-луж. wółoj ’свінец’. Роднаснымі з’яўляюцца літ. alvás ’свінец’ лат. al̂va, al̂vs ’волава’, ст.-прус. alwis ’свінец’. Далей гэта слова збліжаюць з назвамі колераў: ст.-в.-ням. ëlo ’жоўты’, лац. albus ’белы’, грэч. ἀλφός (Траўтман, 7; Фартунатаў, AfslPh, 4, 580; Персан, 300). Іншыя гіпотэзы і літаратуру гл. Фасмер, 3, 135; Махэк₂, 413.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́ркблей
(ням. Werkblei, ад Werk = выраб + Blei = свінец)
свінец з прымессю іншых металаў, які атрымліваецца пры плаўцы свінцовых руд.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сатурні́зм
(ад лац. saturnus = свінец)
хранічнае атручэнне чалавека свінцом.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
куля; свінец (зб.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
пакрамса́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Неахайна, як папала парэзаць, пасекчы на кавалкі. Не раз яго [гушчар] снарады карчавалі, Падстрыг свінец чубы кашлатых хвой.. Карэнне ў глебе бомбы пакрамсалі, Усюды — буралом ды сухастой. Аўрамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВО́ЛАВА СПЛА́ВЫ,
сплавы на аснове волава. Уключаюць у рознай колькасці інш. элементы, найчасцей свінец, сурму, медзь, цынк, кадмій, вісмут. Маюць нізкую т-ру плаўлення, малую трываласць і цвёрдасць, здавальняючую каразійную ўстойлівасць, некаторыя — добрыя антыфрыкцыйныя ўласцівасці. Адрозніваюць легкаплаўкія сплавы (ад 20 да 90% волава па масе), падшыпнікавыя матэрыялы (85—90% волава, сурма і медзь; напр., бабіт), прыпоі (ад 20 да 90% волава, свінец і сурма).
т. 4, с. 259
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Малібдэн ’хімічны элемент, Mo’ (ТСБМ). З рус. молибден ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 89), дзе з новалац. molybdenum < лац. molybdaena ’руда, свінцовы бляск’ < ст.-грэч. μολύβδαινα ’кавалачак свінца, які чапляўся да вудачкі’ < μόλυβδος ’свінец’ (Голуб-Ліер, 320).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́рык ’мінерал, у склад якога ўваходзіць свінец’, ’мінеральная фарба чырвона-карычневага колеру’ (ТСБМ). Паводле Булыкі (Лекс. запазыч., 95), магчыма, праз рус. су́рик з грэч. συριχόν ’сірыйскі фарбавальнік’, фіксуецца з 1679 г. Аб рус. слове гл. Фасмер, 3, 806.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
малібдэ́н
(н.-лац. molibdenum, ад гр. molybdos = свінец)
хімічны элемент, серабрыста-шэры цвёрды тугаплаўкі метал.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)