папяльні́к, папельніка, м.

Спец. Ніжняя частка топкі, куды падае попел.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вулка́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

Канічная гара з кратарам на вяршыні, праз які час ад часу вывяргаюцца лава, агонь, попел.

Патухлы в.

Дзеючы в.

|| прым. вулкані́чны, -ая, -ае.

Вулканічныя пароды.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вулкані́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да вулкана, вулканізму. Вулканічны попел. Вулканічныя з’явы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́дзьмухаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

1. Дзьмухаючы, выдаліць адкуль-н. (пыл, парушыны і пад.).

В. попел з люлькі.

2. Дзьмухаючы на вуголле, выклікаць з’яўленне полымя.

В. агонь.

|| незак. выдзьму́хваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

incinerate

[ɪnˈsɪnəreɪt]

v.t.

спа́льваць (на по́пел), спапяля́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ashcan

[ˈæʃkæn]

n.

вядро́ на сьмяцьцё, по́пел

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

дрывяны́, ‑ая, ‑ое.

Які мае адносіны да дроў. Дрывяны попел. // Прызначаны для дроў. Дрывяны склад.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пры́сак 1 ’гарачы, распалены попел з вугольчыкамі’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Байк. і Некр., Пал., Касп., Шат., Бір. Дзярж., Сцяшк., Стан.; шальч., лях., ст.-дар., Сл. ПЗБ), прыск ’тс’ (Гарэц.; маладз., Янк. 1), пруск, прі́сок ’тс’ (Маш.), пры́сак ’тс’ (Клім.; пін., Сл. ПЗБ; ТС), прысак ’гарачы, распалены (на агні) пясок’ (Др.-Падб.), пры́сак ’попел’: сей жыта ў прысак, авёс у гразь, то будзеш князь (Янк. БП), ’прах, зямля’: скорей мне прыском вочы засыплюць, покуль я гета забуду (Нас.), прысо́к ’месца на прыпечку, куды змятаецца жар’; ’гарачы, распалены попел з вугольчыкамі’; ’попел’; ’прах, пыл’ (Ласт.), прыс́ык ’гарачы попел’; ’перапалены пясок’ (Бяльк.), з іншым суфіксальным афармленнем пры́сіць, пры́снік ’попел’, пры́сець ’попел; пыл’, пры́сінка ’пылінка’ (Ласт.), таксама ўсечанае прыс ’прысак, гарачы попел’ (ТС, ПСл). Рус. смал., бранск. при́сак, пры́сок ’гарачы попел’, бранск. при́сык ’тс’, прыск ’дробныя вугольчыкі, ад якіх яшчэ ідзе жар’; укр. при́сок ’гарачы попел з агнём’, польск. prysk ’гарачы попел; распалены на (сонцы) пясок’, палаб. prüstʼau ’попел, жар’. Нульсуфіксальны дэрыват ад *pryskati, гл. пры́скаць (Брукнер, 440; Трубачоў, Этимология–1968, 62). У формах тыпу пры́сак, пры́сок і да т. п. устаўная галосная на месцы збегу зычных або ўплыў суфіксальных дэрыватаў на ‑ак, ‑ок і г. д. Паўночнаславянская семантычная інавацыя. Гл. яшчэ прыск.

Пры́сак 2 ’пясчаны ўзгорак’ (бяроз., Сл. ПЗБ). Да папярэдняга. Семантычны пераход: ’(распалены) пясок’ → ’пясок’ → ’пясчаны ўзгорак’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

спапялі́ць, -лю́, -лі́ш, -лі́ць; -лі́м, -пеліце́, -ля́ць; -лёны; зак., каго-што.

1. Ператварыць у попел, спаліць дашчэнту.

С. вёску.

2. перан. Растраціць у змаганні, перажываннях, хваляваннях (сілу, энергію і пад.).

|| незак. спапяля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. спапяле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

тло, ‑а, н.

Разм. Тое, што сатлела, спарахнела, згніло; тлен, прах, попел. Згарэла хата. Як бы яе і не было. Курыць яшчэ дым белаваты. А пад тым дымам — попел, тло. Колас. Штосьці вёскі не пазнаць! — Дзе ж пазнаеш? Тло, пажарышча! Дзяргай.

•••

Да тла — усё, поўнасцю, дашчэнту.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)