relieve

[rɪˈli:v]

v.t.

1) палягча́ць, аблягча́ць

These tablets will relieve a headache — Гэ́тыя табле́ткі абле́гчаць галаўны́ боль

2) вызваля́ць, выруча́ць

3) зьмяня́ць (на пра́цы, на ва́рце)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

expedite

[ˈekspədaɪt]

1.

v.t.

1) палягча́ць; прысьпе́шваць; паскара́ць

2) ху́тка выко́нваць, зала́джваць

3) афіцы́йна выдава́ць (дакумэ́нт)

2.

adj.

1) во́льны (ад перашко́даў)

2) ху́ткі, спры́тны (пра чалаве́ка), спра́ўны, гато́вы, прыда́тны да ўжы́тку (пра прыла́ду)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

relieve [rɪˈli:v] v.

1. аблягча́ць, палягча́ць, аслабля́ць;

Drugs helped to relieve the pain. Лекі дапамаглі суцішыць боль.

2. ака́зваць дапамо́гу, выруча́ць;

relieve from poverty вы́зваліць з гале́чы

3. змяня́ць, забяспе́чваць зме́ну (на працы)

4. : relieve smb. of smth. вы́зваліць каго́-н. ад чаго́-н. infml абакра́сці (каго-н.);

The thief relieved him of his watch. Злодзей украў у яго гадзіннік.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

salve

[sæv]

1.

n.

1) гаю́чая мазь

2) тое, што суцяша́е, палягча́е; бальза́м -у m.

The kind words were a salve to his hurt feelings — До́брыя сло́вы былі́ бальза́мам для яго́ных зра́неных пачу́цьцяў

2.

v.t.

1) ма́заць ма́зьзю

2) суцяша́ць, палягча́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ease

[i:z]

1.

n.

1) спако́й -ю m.

2) лёгкасьць f.

He writes with great ease — Ён пі́ша зь вялі́кай лёгкасьцю

3) свабо́да f., натура́льнасьць

2.

v.t.

1) супако́йваць

2) палягча́ць, зьмянша́ць (боль)

3) паслабля́ць, адпуска́ць (по́яс)

4) паво́льна, асьцяро́жна ру́хаць, перасо́ўваць

•

- at ease

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

lighten

I [ˈlaɪtən]

1.

v.i.

1) сьвятле́ць

2) сьвяці́цца, ясьне́ць

3) блі́скаць мала́нкай

it thundered and lightened — Грыме́ла і блі́скалі мала́нкі

2.

v.t.

асьвятля́ць

II [ˈlaɪtən]

1.

v.t.

зьмянша́ць цяжа́р; зьмякча́ць, паслабля́ць (боль); палягча́ць

2.

v.i.

1) лягчэ́ць

2) Figur. адчува́ць палёгку; весяле́ць; узьніма́цца

Their spirits lightened — У іх узьня́ўся настро́й

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Луна́ 1 ’зарава’ (Бес.), у выразе: хадзіць па луне ’быць лунацікам’ (віл., Сл. ПЗБ), луна́ ’рэха’ (Растарг.), ’маладзік’ (добруш., Бел. хр. дыял.). Укр. луна́ ’водбліск, зарава’, ’рэха, водгулле’, рус. луна́ ’месяц’, ’водбліск на небе’, ’промень святла’, ’асветленае праменямі святла неба’, паўд. ’рэха’; польск. łuna ’водбліск моцнага святла, вялікага агню’, ’святло’, ’вясёлка’, ’чырвонае неба’, ’чырвань на шчоках’, каш. łu̇na, łǫna ’чырвань агню’, палаб. lau̯nǝ, lai̯nǝ ’месяц’, чэш. і славац. (паэтыч.) luna, ст.-чэш. luna ’промень, святло, бляск’, ’месяц’, славен. lúna ’месяц’, młȃdạ, pȍu̯nạ łȗnạ ’маладзік’, серб.-харв. чак. lunȁ, дуброўн. lȗna ’вясёлка’, макед. (паэтыч.) луна і серб.-харв. лу́на ’месяц’, балг. луна́ ’тс’, ст.-слав. лоуна ’тс’, ц.-слав. ’святло месяца’. Прасл. luná ’бляск, водбліск’, ’месяц’, ’вясёлка’, якому адпавядаюць: ст.-прус. lauxnos ’свяцілы’, лац. lux ’святло’, lūna ’месяц’ (у больш старажытным напісанні losna), авест. raōχšmā‑ ’святло, бляск’, ст.-ірл. lūan ’тс’, ’месяц’, ст.-грэч. λευκός ’светлы’, λύχνος ’свяцільнік, ліхтар’, ст.-в.-ням. liehsen ’ясны’, арм. lusin ’месяц’, тах. lukśanu ’які свеціцца’. І.‑е. праформа *louk‑s‑nā ’свяціла’, ’якая свеціцца’ суадносіцца з дзеясловам *leuk‑/*louk‑ (Бернекер, 745; Фасмер, 2, 533; Слаўскі, 5, 308–311; Мее, Études, 130, 442, 444; Скок, 2, 330–331; Махэк₂, 344; БЕР, 3, 509–510; Аткупшчыкоў, Из истории, 234). Мартынаў (Балта-слав.-іт. ізагл., 30) мяркуе, што прасл. luna з’яўляецца інфільтрацыяй іт. louksnā на зах.-балт. арэале.

Луна́ 2 ’ленасць, гультайства, нерухавасць’ (КЭС, лаг.). Да лунь 3 ’гультай’ (гл.). Магчыма, тут назіраецца пэўны ўплыў на семантыку з боку лексем лунацік, хадзіць па луне́.

Луна́ 3 ’невялікая хмарка’ (гродз., бяроз., Сл. ПЗБ), ваўк. лунёк ’хмарка’ (там жа). Першапачаткова было лунь (ці ⁺лунъ), а жаночы род з’явіўся пад уплывам лексемы хмара (а, магчыма, і луна ’водбліск’), параўн. лунь, лунёк ’невялікая дажджавая хмара’ (віл., Жыв. сл.), ’здань, прывід’, луні́ ’кучаравыя воблакі’ (віл., Нар. лекс.), лунь ’белы балотны туман’ (ТСБМ). Названа паводле бела-шэрага колеру, бледнага водбліску. Генетычна да лупа́ 1 (гл.). Сюды ж луні́сты ’хмарны’ (віл., Сл. ПЗБ).

Луна́ 4 ’незарослае вадзяное месца ў балоце, якое адсвечваецца’ (зах.-бел., Яшк.). З лума́ > лу́міна (гл.). Відавочна, сема ’водбліск’ і вызначыла фіналь, аформіўшы яго ў ‑на, як ⁺луна́ (гл. луна́ 1), якое зафіксавана ў в.-дзв. гаворках у мн. ліку: луны́ ходзюць ’блішчаць, пераліваюцца, льсняцца’ (Сл. ПЗБ). Параўн. таксама лу́нка, лу́нька (гл.).

Луна 5 ’няшчасце, бедства’ (Шат.). Генетычна роднаснае да укр. лун, лунь у выразе лу́на пійма́ти ’памерці’, рус. луна́ ’смерть’ і, магчыма, да балг. лу́на ’моцны вецер з віхром’, лу́на і лу́ня ’бура’ (Дурыданаў, Болг. русистика, 1979, 4, 32–34), а таксама чэш. кіёўск. luňák ’хуткі вецер’. Утвораны пры дапамозе старога суфікса ‑на (< прасл. ‑na) ад асновы лу‑, якую Буга (Rinkt, 2, 373), Фасмер (2, 533), разглядаючы рус. луна́ ’смерць’, бачаць у роднасных літ. lavónas і liavónas ’труп’, liáujuosi gyvenęs, прус. au‑laũt ’памерці’, liáutis, paliáuti ’спыняць’, лат. ļaũt ’дапускаць, дазваляць’; сюды ж прасл. lěviti: укр. ліви́ти ’слабець’, чэш. leviti ’палягчаць’; гоц. lēwjan ’аддаваць на што-небудзь’. Сюды ж лу́нуць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)