трэ́ба I в знач. сказ.

1. с инф. на́до, ну́жно; (следует — ещё) до́лжно;

т. вячэ́раць — на́до (ну́жно) у́жинать;

т. адзна́чыць — на́до (ну́жно, до́лжно) отме́тить;

не т. — не ну́жно;

2. сле́дует; необходи́мо; тре́буется;

т. звярну́цца за дапамо́гай — сле́дует (необходи́мо) обрати́ться за по́мощью;

не т. было́ так рабі́ць — не сле́довало так де́лать;

што і т. было́ даказа́ць — что и тре́бовалось (сле́довало) доказа́ть;

для гэ́тага т. яшчэ́ шмат матэрыя́лу — для э́того тре́буется ещё мно́го материа́ла;

3. безл. (желательно) уго́дно, ну́жно;

што вам т.? — что вам уго́дно (ну́жно)?;

4. разг. (причитается) сле́дует;

ко́лькі з мяне́ т.? — ско́лько с меня́ сле́дует?;

так яму́ (ёй, ім і г.д.) і т. — так ему́ (ей, им и т.д.) и на́до, и подело́м ему́ (ей, им и т.д.);

лепш не т. — лу́чше не на́до;

т. і ме́ру ве́даць — на́до (пора́) и честь знать;

т. ду́маць — на́до ду́мать (полага́ть);

і да булавы́ т. галава́посл. голова́ во вся́ком де́ле нужна́

трэ́ба II ж., церк. тре́ба

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тваё

1. мест. притяж., ср. твоё; см. твой;

2. в знач. сущ., ср., мн. нет твоё;

твайго́ мне не трэ́ба — твоего́ мне не ну́жно

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Атну́ць ’бесперапынна, раз за разам’ (Сцяц.). Ст.-слав. отънѫдь ’зусім, галоўным чынам’. Паводле Міклашыча, 217, падтрыманага Ван Вейкам, IF, 30, 386–388, з otъ + nǫd‑ь, дзе корань супастаўляецца з рус. нужно, нужна і пад. Рус. форма отнюдь, якую Шанскі (КЭСРЯ, 318) лічыць запазычанай з стараславянскай, магла б тлумачыцца мяккаснай асіміляцыяй. Аднак Мейе (Études, 158 і наст.) прапануе іншае тлумачэнне. Першаснай формай тады лічыцца *otьnǫdъ, і корань (‑ьn‑) супастаўляецца з адзін, іншы і г. д. Гэта быццам бы лепш тлумачыць рускае мяккае н, а таму прымаецца Фасмерам, 3, 172. Нельга выключыць, што тут маем супадзенне двух слоў: стараславянскае і беларускае ўказваюць на значэнне ’заўсёды’ і могуць этымалагізавацца паводле Міклашыча, а руская форма са значэннем ’ні ў якім разе’ можа мець паходжанне з кораня in згодна з меркаваннямі Мейе і інш.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гало́ўнае

1. сущ. гла́вное;

гавары́ць аб ~ным — говори́ть о гла́вном;

2. в знач. вводн. сл. гла́вное;

~нае, не трэ́ба было́ хвалява́цца — гла́вное, не ну́жно бы́ло волнова́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заспа́ць сов.

1. (проснуться позже, чем нужно) проспа́ть;

будзі́ іх, ма́ці, а то заспя́ць — буди́ их, мать, а то проспя́т;

2. разг. заспа́ть;

з. твар — заспа́ть лицо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

засыпа́ць I несов., в разн. знач. засыпа́ть; (заметать снегом, песком и т.п. — ещё) заноси́ть; см. засы́паць

засыпа́ць II несов. (просыпаться позже, чем нужно) просыпа́ть; см. заспа́ць 1

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Est arbuscula non truncus curvandus in uncum

Трэба гнуць у дугу дрэўца, а не сагнуты ствол.

Нужно гнуть в дугу деревце, а не изогнутый ствол.

бел. Гні дрэва, пакуль маладое. Тады дзяцей вучаць, як каля лаўкі ходзяць. Тады трэба сеч, як упоперак лаўкі мог леч, а тагды не ўзмог, як уздоўж лёг.

рус. Гни дерево, пока гнётся, учи дитятко, пока слушается. Учи сына, когда поперёк лавки лежит, а когда вдоль вы тянется ‒ трудно будет. Секи ребёнка поперёк доски, а вдоль протянется ‒ тебе достанется.

фр. L’arbre se redresse quand il est jeune (Дерево выпрямляется, когда оно молодое). Vieux bois n’obéit pas à la main (Ста­рое дерево не послушно руке).

англ. A tree must be bent while it is young (Гни дерево, пока оно молодое).

нем. Den Baum muß man biegen, weil er noch jung ist (Дерево нужно гнуть, потому что оно молодо).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

кі́снуць несов., прям., перен. ки́снуть;

малако́ ~не — молоко́ ки́снет;

няма́ чаго́ к., трэ́ба бра́цца за рабо́ту — не́чего ки́снуть, ну́жно бра́ться за рабо́ту;

к. ад сме́ху — ки́снуть от сме́ха

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прайсці́ся сов., в разн. знач. пройти́сь;

пайду́ прайду́ся — пойду́ пройду́сь;

п. па кла́вішах — пройти́сь по кла́вишам;

трэ́ба яшчэ́ раз п. па ру́капісену́жно ещё раз пройти́сь по ру́кописи

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ва́ше

1. мест., см. ваш;

2. сущ. ва́ша, -шага ср., мн. нет;

ва́шего мне не ну́жно ва́шага мне не трэ́ба;

я рабо́таю бо́льше ва́шего я працу́ю больш за вас.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)