ве́яние ср.

1. (зерна — машиной) арфава́нне, -ння ср.; (ручным способом) ве́янне, -ння ср.;

2. (ветра) павява́нне, -ння ср.; (дуновение) паве́ў, -ве́ву м., по́дых, -ху м.;

3. перен. паве́ў, -ве́ву м.;

но́вые ве́яния но́выя паве́вы;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пазаво́дзіць сов.

1. (о многих, о многом) завести́; отвести́; свести́; увести́;

2. (о многих) завести́; (насекомых — ещё) расплоди́ть;

3. (установить — о многом) завести́, ввести́;

п. но́выя пара́дкі — завести́ (ввести́) но́вые поря́дки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

уключы́ць сов.

1. в разн. знач. включи́ть;

у. тэлеві́зар — включи́ть телеви́зор;

у. у прагра́му но́выя пу́нкты — включи́ть в програ́мму но́вые пу́нкты;

2. включи́ть, внести́;

у. у спіс — включи́ть (внести́) в спи́сок

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

устано́ўка ж., в разн. знач. устано́вка;

у. тэлефо́на — устано́вка телефо́на;

радыётэлегра́фная ўстано́ўка — радиотелегра́фная устано́вка;

у. на высо́кую я́касць праду́кцыі — устано́вка на высо́кое ка́чество проду́кции;

цэнтр даў но́выя ўстано́ўкі — центр дал но́вые устано́вки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГА́БРУСЬ Тамара Віктараўна

(н. 2.10.1945, Мінск),

бел. гісторык архітэктуры. Канд. архітэктуры (1979). Скончыла БПІ (1968). Працавала ў Спец. навук. рэстаўрацыйна-вытв. майстэрнях, выд-ве «Беларуская Савецкая Энцыклапедыя» (1974—80). З 1980 у Ін-це мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН Беларусі. Даследуе манум. архітэктуру Беларусі 16—18 ст. Адзін з аўтараў кн. «Гісторыя беларускага мастацтва» (т. 1—2, 1987—88), зб-каў «Помнікі старажытнабеларускай культуры: Новыя адкрыцці» (1984), «Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі» (т. 1—7, 1984—88), «Помнікі культуры: Новыя адкрыцці» (1985), «Помнікі мастацкай культуры Беларусі: Новыя даследаванні» (1989) і інш.

Тв.:

О памятнике деревянного зодчества в Достоеве // Памятники культуры: Новые открытия, 1979. Л., 1980;

Манументальнае дойлідства // Скарына і яго эпоха. Мн., 1990;

Помнікі манументальнага дойлідства Міншчыны. Мн., 1991.

т. 4, с. 413

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БЕРГСО́Н (Bergson) Анры

(18.10.1859, Парыж — 4.1.1941),

французскі філосаф-ідэаліст, прадстаўнік інтуітывізму і «філасофіі жыцця». З 1900 праф. Калеж дэ Франс, з 1914 чл. Франц. акадэміі. Светапогляд Бергсона сфарміраваўся пад уплывам франц. спірытуалізму. Першаасновай свету лічыў нематэрыяльную «чыстую дзейнасць», матэрыю, час і рух — толькі формамі яе праяўлення. Інтэлектуальным метадам супрацьпастаўляў інтуіцыю як асн. метад спасціжэння ісціннага, канкрэтнага часу («працягласці»). Лічыў «адкрытае грамадства» з яго дынамічнымі мараллю і рэлігіяй неабходнай умовай далейшай эвалюцыі чалавецтва, разгортвання самога жыццёвага працэсу і творчасці. Нобелеўская прэмія 1927.

Тв.:

Écrits et paroles. Т. 1—2. Paris, 1957—59;

Рус. пер. — Собр. соч. Т. 1—5. 2 изд. СПб., 1913—14;

Философская интуиция // Новые идеи в философии. 1912. Сб. 1;

Длительность и одновременность: (По поводу теории Эйнштейна). Пб., 1923.

т. 3, с. 111

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

укарані́ць сов.

1. укорени́ть;

у. раса́ду — укорени́ть расса́ду;

2. перен. укорени́ть, внедри́ть; (распространить — ещё) насади́ть;

у. но́вы ме́тад у вытво́рчасць — укорени́ть (внедри́ть) но́вый ме́тод в произво́дство;

у. но́выя ідэ́і — укорени́ть (внедри́ть, насади́ть) но́вые иде́и

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

панано́сіць сов. (во множестве) нанести́, понанести́; (притащить — ещё) натащи́ть;

п. кніг — нанести́ книг;

вада́ ~сіла пяску́ — вода́ нанесла́ песку́;

п. гразі́ ў ха́ту — нанести́ (натащи́ть) гря́зи в дом;

п. на ка́рту но́выя аб’е́кты — нанести́ на ка́рту но́вые объе́кты

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БУЛЫ́ГІН Іван Андрэевіч

(9.2.1907, в. Радушкава Пачынкаўскага р-на Смаленскай вобл., Расія — 12.4.1984),

бел. фізіёлаг. Акад. АН Беларусі (1959, чл.-кар. 1956). Д-р біял. н. (1952), праф. (1954). Засл. дз. нав. Беларусі (1967). Скончыў Ленінградскі вет. ін-т (1931). З 1938 у н.-д. ін-тах Расіі, з 1953 дырэктар Ін-та фізіялогіі, адначасова ў 1969—79 акад.-сакратар Аддз. біял. навук АН Беларусі. Навук. працы па механізмах і заканамернасцях інтэрацэптыўных рэакцый арганізма, прынцыпах структурна-функцыян. арганізацыі, узаемасувязях дывергенцыі і канвергенцыі ў дзейнасці перыферычнай і цэнтр. нервовай сістэмы і інш. Дзярж. прэмія Беларусі 1972. Дзярж. прэмія СССР 1978.

Тв.:

Нервные регуляторы вегетативных процессов. Мн., 1978;

Новые принципы структурно-функциональной организации симпатических ганглиев. Мн., 1979;

Взаимосвязь явлений дивергенции и конвергенции как общий принцип деятельности нервной системы. Мн., 1981;

Катехоламины в симпатических ганглиях. Мн., 1983 (разам з В.М.Рэпрынцавай).

Літ.:

Библиография научных трудов академика АН БССР И.А.Булыгина. Мн., 1977.

т. 3, с. 331

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АПЕРЦЭ́ПЦЫЯ

(ад лац. ad да + perceptio успрыманне),

залежнасць успрымання ад мінулага вопыту, псіхічнага стану і індывідуальных асаблівасцяў чалавека. Тэрмін уведзены ням. філосафам Г.Лейбніцам, які трактаваў аперцэпцыю як выразнае (усвядомленае) успрыманне душой пэўнага зместу. І.Кант разам з «эмпірычнай» аперцэпцыяй увёў паняцце «трансцэндэнтальнай» аперцэпцыі, якая дазваляе сінтэзаваць шматлікія ўспрыманні на аснове спрадвечнага, нязменнага «адзінства свядомасці» як умовы ўсялякага вопыту і пазнання. У заснаванай В.Вунтам псіхалогіі аперцэпцыя (канец 19 — пач. 20 ст.) — успрыманне, якое патрабуе напружання волі і ад якога залежаць усе формы псіхічнай дзейнасці чалавека. Сучасная псіхалогія трактуе аперцэпцыю як вынік жыццёвага вопыту індывіда, які адлюстроўваецца ў кожным псіхічным працэсе (ад прасцейшага ўспрымання да найскладанейшых відаў дзейнасці). Адрозніваюць устойлівую аперцэпцыю — залежнасць успрымання ад асаблівасцяў асобы (светапогляду, перакананняў, адукаванасці і інш.) і часовую аперцэпцыю, у якой звязваюцца сітуацыйна розныя формы псіхічнага стану (эмоцыі, устаноўкі і г.д.).

Літ.:

Лейбниц Г.В. Новые опыты о человеческом разуме. М.; Л., 1936;

Вундт В. Очерки психологии. М., 1912;

Гримак Л.П. Резервы человеческой психики. 2 изд. М., 1989.

т. 1, с. 426

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)