проціпаста́віць, -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; -та́ўлены; зак., каго-што, каму-чаму.

1. Параўнаць, указаўшы на розніцу, процілегласць прымет аднаго і другога.

П. новае мысленне ўстарэлым поглядам.

2. Процідзейнічаючы, накіраваць супраць каго-, чаго-н.

П. насіллю ўзброеную сілу.

|| незак. проціпастаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. проціпастаўле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

схізафрэні́я

(ад гр. schizo = расшчапляю + phren = душа, розум, мысленне)

тое, што і шызафрэнія.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

эўры́стыка, ‑і, ДМ ‑тыпы, ж.

Спец.

1. Спецыяльныя метады, якія выкарыстоўваюцца ў працэсе адкрыцця новага.

2. Навука, якая вывучае прадуктыўнае творчае мысленне.

3. Метад навучання пры дапамозе навадных пытанняў, а таксама тэорыя такой методыкі.

[Ад грэч. heurískō — знаходжу.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

матэматы́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да матэматыкі. Матэматычная формула. Матэматычныя табліцы. □ Таксама як і Сымон Тургай, Уладзік пачаў болей захапляцца матэматычнымі навукамі. Колас. // перан. Дакладны, ясны, як у матэматыцы. У Івана матэматычнае мысленне — любіць закругленасць. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

машта́бны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да маштабу (у 1 знач.). Маштабная лінейка.

2. перан. Вялікага размаху, ахопу, значэння. Маштабныя планы. Маштабнае мысленне. □ Вядома, і сатырычны вобраз павінен быць маштабным, а не легкаважным ці проста па-фельетоннаму дасціпным. Кучар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

myślenie

myśleni|e

н. мысленне;

to daje do ~a — над гэтым трэба падумаць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

дагматы́зм

(фр. dogmatisme, ад гр. dogma, -atos = думка, вучэнне)

некрытычнае мысленне, якое апіраецца на догмы.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

абстра́ктны, ‑ая, ‑ае.

1. Адцягнены, атрыманы шляхам абстракцыі (у 1 знач.); проціл. канкрэтны. Абстрактныя паняцці. Абстрактныя вобразы. Абстрактная рэчаіснасць. Абстрактная ідэя. Абстрактная ісціна. Абстрактная форма. Абстрактная праца.

2. Заснаваны на абстракцыі; такі, які карыстаецца абстракцыяй. Абстрактны метад. Абстрактнае мастацтва. Абстрактнае мысленне. Абстрактны гуманізм.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сінкрэты́зм, ‑у, м.

Кніжн.

1. Злітнасць, нерасчлянёнасць, якія характарызуюць першапачатковы, неразвіты стан чаго‑н. Сінкрэтызм першабытнага мастацтва. □ Паэтычнае мысленне тут [у рукапіснай ананімнай паэзіі] яшчэ таксама не адасобілася ад фальклорнага сінкрэтызму. Ярош.

2. Неарганічнае спалучэнне разнародных элементаў — філасофскіх поглядаў, рэлігійных сістэм і інш. Рэлігійны сінкрэтызм перыяду элінізму.

[Ад грэч. synkrētismós — злучэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гіпастазава́ць

(ад гр. hypostasis = сутнасць)

філас. прыпісваць адцягненым паняццям самастойнае існаванне, напр. разглядаць мысленне, волю як самастойныя аб’екты.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)