манасты́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Рэлігійная абшчына манахаў або манашак, якая ўтварае царкоўна-гаспадарчую арганізацыю.
Мужчынскі м.
Жаночы м.
2. Тэрыторыя, царква і жылыя памяшканні такой абшчыны.
◊
Падвесці пад манастыр каго (разм.) — паставіць каго-н. у вельмі непрыемнае, цяжкае становішча.
|| прым. манасты́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скуф’я́
(с.-гр. skuphia)
спічастая шапка з чорнага або фіялетавага аксаміту ў праваслаўнага духавенства, манахаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
скіт, ‑а, М скіце, м.
1. У праваслаўных манастырах — жыллё для манахаў-пустэльнікаў, размешчанае аддалена ад манастырскага будынка.
2. Стараверскі манастыр або пасёлак манастырскага тыпу ў глухой пустэльнай мясцовасці. Далёка асталіся Кержанскія лясы з рэшткамі колішніх стараверскіх скітаў. Пальчэўскі.
[Грэч. skētis.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АРХІМАНДРЫ́Т
(ад грэч. archimandritēs),
вышэйшы духоўны сан у манахаў правасл. царквы. У архімандрыты пасвячаюць настаяцеляў вял. мужчынскіх манастыроў, рэктараў духоўных семінарый, кіраўнікоў духоўных місій.
т. 1, с. 525
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЛА́МА
(тыбецкае, літар. вышэйшы),
будыйскі манах у краінах, дзе пашыраны ламаізм. Тэрмін з’явіўся ў 8 ст. ў Тыбеце, напачатку толькі як тытул манахаў, што мелі вышэйшую вучоную ступень.
т. 9, с. 111
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Тату́р ’шырокі шыты золатам пояс’ (Ласт.). Параўн. рус. дыял. татау́р ’шырокі пояс’, ст.-рус. татауръ ’баярскі пояс, пояс святароў, манахаў; скураны пояс’, якое з манг. tata‑ɣur ’папруга, лейцы’ (Фасмер, 4, 27; Анікін, 540).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скіт
(гр. sketis)
1) жыллё для манахаў-пустэльнікаў, размешчанае аддалена ад манастырскага будынка;
2) стараверскі манастыр або пасёлак манастырскага тыпу ў глухой пустэльнай мясцовасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Манасты́р ’абшчына манахаў, якая ўтварае царкоўна-гаспадарчую арганізацыю’, ’царква, жылыя памяшканні і тэрыторыя, якія належаць такой абшчыне’ (Шн. 2, Яруш., ТСБМ). Укр. монастирь, манастирь, рус. монастырь, ст.-рус. монастырь — усе са ст.-слав. манастырь, монастырь, якія з с.-грэч. μοναστήρι(ον) μαναστήρι(ον) ’адасобленае жыллё’ (Фасмер, 2, 649).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ску́ф’я ‘спічастая шапка з чорнага або фіялетавага аксаміту ў праваслаўнага духавенства, манахаў’ (ТСБМ). Стараж.-рус. скуфия, датуецца 1347 г. (Сразнеўскі, 3, 399). Запазычанне праз пасрэдніцтва с.-грэч. σκούφια з іт. scuffia ‘шапка’, якое, відаць, германскага паходжання; гл. Фасмер, 3, 663; БЕР, 6, 815. Для беларускага слова магчыма запазычанне з рус. ску́фья ‘тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
манасты́р, ‑а, м.
1. Абшчына манахаў або манашак, якая, маючы свае землі і капітал, утварае царкоўна-гаспадарчую арганізацыю. Вёрст за трыццаць ад маёнтка Залуцкіх знаходзіўся мужчынскі манастыр. Асіпенка. // зб. Члены гэтай абшчыны.
2. Царква, жылыя памяшканні і тэрыторыя, якія належаць гэтай абшчыне. Манахі прыязджалі наглядаць месца, каб будаваць манастыр, але пачалася вайна, і манастыра не пабудавалі. Галавач.
•••
Падвесці пад манастыр гл. падвесці.
[Ад грэч. monastērion.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)