ЛАГАРЫФМІ́ЧНЫЯ ТАБЛІ́ЦЫ,
табліцы лагарыфмаў лікаў. Найб. пашыраны 4- і 5-значныя табліцы дзесятковых лагарыфмаў; часта маюць табліцы антылагарыфмаў (служаць для адшукання лікаў па зададзеным лагарыфме), гаўсавых лагарыфмаў (служаць для адшукання лагарыфма сумы ці рознасці двух лікаў па зададзеных лагарыфмах гэтых лікаў), лагарыфмы трыганаметрычных велічынь і інш. Да з’яўлення выліч. машын выкарыстоўваліся для спрашчэння вылічэнняў.
Літ.:
Брадис В.М. Четырехзначные математические таблицы. 58 изд. М., 1992.
т. 9, с. 87
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
апліка́та, ‑ы, М ‑каце, ж.
У геаметрыі — назва аднаго з трох лікаў, які вызначае становішча пункта ў прасторы адносна прамавугольнай сістэмы каардынатаў.
[Лац. applicata — прыкладзеная.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГО́ЛЬДБАХА ПРАБЛЕ́МА,
праблема тэорыі лікаў, паводле якой кожны цотны лік, большы за 4, можна запісаць у выглядзе сумы двух простых лікаў (бінарная Гольдбаха праблема), а няцотны лік, большы за 5, — у выглядзе сумы трох простых лікаў (тэрнарная Гольдбаха праблема). Выказана акад. Пецярбургскай АН К.Гольдбахам (1742). У 1930 Л.Г.Шнірэльман даказаў тэарэму, што любы цэлы лік ёсць сума абмежаванай колькасці простых лікаў. Тэрнарную Гольдбаха праблему даказаў у 1937 І.М.Вінаградаў; бінарная Гольдбаха праблема не даказана.
В.І.Бернік.
т. 5, с. 328
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
піфагарэ́йства, ‑а, н.
Гіст. Вучэнне старажытнагрэчаскага філосафа Піфагора, які лічыў, што лік ёсць сутнасць усіх рэчаў, а Сусвет з’яўляецца гарманічнай сістэмай лікаў і іх адносін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
натура́льны, -ая, -ае.
1. Уласцівы прыродзе, створаны прыродай; не штучны.
Натуральныя ўмовы.
2. Абумоўлены законамі прыроды.
Натуральная смерць.
3. Які існуе ад прыроды, прыроджаны.
Н. колер валасоў.
Н. імунітэт.
4. Сапраўдны, прыроднага паходжання; проціл. штучны.
Н. шоўк.
5. Які адпавядае рэчаіснасці; сапраўдны.
Натуральная велічыня прадмета.
6. Нармальны, звычайны.
Н. выгляд.
7. Які атрымліваецца, аплачваецца натурай (у 5 знач.).
Натуральная аплата.
○
Натуральная гаспадарка (спец.) — гаспадарка, у якой прадукты працы вырабляюцца для задавальнення патрэб толькі саміх вытворцаў.
Натуральны рад лікаў (спец.) — бесканечная паслядоўнасць 1,2,3,4,5,..., што складаецца з цэлых дадатных лікаў, размешчаных па парадку іх узрастання.
|| наз. натура́льнасць, -і, ж. (да 3—6 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шкала́, -ы́, мн. шка́лы і (з ліч. 2, 3, 4) шкалы́, шкал, ж.
1. Лінейка або табліца з дзяленнямі ў розных прыборах.
Ш. прыёмніка.
2. Сістэма лікаў, велічынь ва ўзыходным і сыходным парадку (спец.).
Ш. заработнай платы.
|| прым. шка́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
злічэ́нне, ‑я, н.
1. Улік, падлік. Злічэнне гадоў. □ Выпала часіна Падв[е]сці злічэнне Крыўды векавечнай, Вечнага цярпення. Купала.
2. Спосаб выражэння і абазначэння лікаў. Дзесятковая сістэма злічэння.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ардына́та, ‑ы, ДМ ‑наце; Р мн. ‑аў; ж.
У геаметрыі — назва аднаго з двух (трох) лікаў, якая вызначае становішча пункта на плоскасці адносна прамавугольнай сістэмы каардынатаў.
[Ад лац. ordinatus — упарадкаваны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прагрэ́сія, ‑і, ж.
У матэматыцы — рад лікаў, у якім кожны атрымліваецца з папярэдняга шляхам прыбаўлення пастаяннага для данай прагрэсіі ліку (арыфметычная прагрэсія) або шляхам памнажэння на пастаянны лік (геаметрычная прагрэсія).
[Ад лац. progressio — рух наперад.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзяле́нне, -я, н.
1. гл. дзяліць, дзяліцца.
2. Матэматычнае дзеянне, шляхам якога пазнаецца, у колькі разоў адна велічыня большая за другую.
Д. лікаў.
Д. дробаў.
3. Спосаб размнажэння ў прасцейшых арганізмаў і клетак.
Д. клетак.
4. Адлегласць паміж дзвюма суседнімі рыскамі на вымяральнай шкале.
Ртуць на тэрмометры паднялася на тры дзяленні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)