Катлава́н ’катлаван’ (ТСБМ, БРС). Фасмер (2, 353) рус. котлова́н ’вялікая яма для закладкі фундамента’ лічыў цёмным словам. Трубачоў, у дадатках да слоўніка Фасмера, мяркуе, што яно звязана са словам котёл і рознымі варыянтамі ад колдо́бина. Шанскі (2, К, 359) лічыць котлован уласна рус. словам. Упершыню сустракаецца ў крыніцах канца XIX ст.; як антрапонім (Котлован) у XVI ст. У сучасным значэнні вядома ўжо ў Даля. Паводле Шанскага, там жа, слова з’яўляецца суфіксальным утварэннем ад прыметніка котловый (які паходзіць ад слова котел). Бел. катлава́н, укр. котлова́н, мабыць, з рус. мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кацёл ’металічная пасудзіна акруглай формы і розных намераў для награвання вады. гатавання ежы і пад.’ (ТСБМ, БРС, Касп. і інш). Слова праславянскага паходжання, пра форма якога *kotьlъ. Параўн. ст.-рус. котьлъ, котелъ, рус. котёл, ст.-бел. котелъ, ст.-укр. котелъ, укр. коте́л, польск. kocioł, kocieł, чэш. kotel, славац. kotol, kotel, ст.-слав. котьлъ, балг. котел, серб.-харв. ко̀тао, славен. kótel. Прасл. *kotьlъ ’тс’. Старое запазычанне, у часы, блізкія да прасл., з герм. (гоц.) *katils, *katilus ’кацёл’ (< лац.). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 11, 217–219; Фасмер, 2, 351; Слаўскі, 2, 317–318; Махэк₂, 283. Параўн. катля́р.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

секцы́йны I в разн. знач. секцио́нный;

~нае пасяджэ́нне — секцио́нное заседа́ние;

с. кацёлтех. секцио́нный котёл

секцы́йны II мед. секцио́нный;

с. інструмента́рый — секцио́нный инструмента́рий

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Peculium re, non verbis augetis

Маёмасць павялічваецца справай, а не словамі.

Имущество увеличивается делом, а не словами.

бел. Меней гавары ‒ болей рабі. Лес не сякуць языкамі. Салаўя байкамі не кормяць. Ласка ‒ не каляска, сеўшы, не паедзеш.

рус. Из одних слов шубы не сошьёшь. От красивых слов не прибавляется масла в каше. Разговором каши не сваришь.

фр. Belles paroles ne font bouillir la marmite (Хорошие слова не заставят кипеть котёл).

англ. Bare words buy no barley (Пустыми словами ячменя не купишь).

нем. Schöne Worte machen den Kohl nicht fett (Прекрасные слова не делают капусту/щи жирной/-ными). Schöne Worte füllen den Sack nicht (Прекрасные слова не наполняют мешок).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

сілкава́ць несов.

1. разг. подкрепля́ть;

с. хле́бам і са́лам — подкрепля́ть хле́бом и са́лом;

2. тех. пита́ть;

с. кацёл вадо́й — пита́ть котёл водо́й;

с. электраэне́ргіяй раён — пита́ть электроэне́ргией райо́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

угаці́ць сов.

1. вложи́ть в гать;

2. разг. (израсходовать всё, многое) ухло́пать; вбу́хать;

у. усе́ гро́шы — ухло́пать все де́ньги;

у. усё ма́сла ў кацёл — вбу́хать всё ма́сло в котёл

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разлічы́ць сов., в разн. знач. рассчита́ть; (произвести вычисление — ещё) вы́числить;

р. кошт выда́ння — рассчита́ть сто́имость изда́ния;

р. паравы́ кацёл — рассчита́ть парово́й котёл;

р. сакратара́-машыні́стку — рассчита́ть секретаря́-машини́стку;

р. сі́лы — рассчита́ть си́лы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бу́хнутьI сов., однокр., в разн. знач. бу́хнуць;

бу́хнул вы́стрел бу́хнуў стрэл;

бу́хнуть на пол вяза́нку дров бу́хнуць на падло́гу вя́зку дроў;

бу́хнуть в во́ду бу́хнуць у ваду́;

бу́хнуть всё мя́со в котёл бу́хнуць усё мя́са ў кацёл;

бу́хнуть сло́во, не поду́мав бу́хнуць сло́ва, не паду́маўшы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нагрэ́ць сов.

1. (сделать горячим или тёплым) нагре́ть; (до высокой температуры — ещё) накали́ть, раскали́ть; (воды и т.п. — ещё) согре́ть;

со́нца ~рэ́ла пясо́к — со́лнце нагре́ло песо́к;

н. жале́за дачы́рвана — нагре́ть (накали́ть, раскали́ть) желе́зо до́красна́;

н. кацёл вады́ — согре́ть котёл воды́;

2. (помещение) натопи́ть;

3. перен., разг. (обмануть) нагре́ть;

н. на мільён рублёў — нагре́ть на миллио́н рубле́й;

н. ру́кі — нагре́ть ру́ки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мяшо́к, -шка́ м.

1. мешо́к; (из рогожи, бумаги) кулёк, куль;

2. (мера) мешо́к;

м. бу́льбы — мешо́к карто́феля;

3. перен., разг. (о неповоротливом человеке) мешо́к;

4. перен. (полное окружение войсковых частей) мешо́к, котёл;

~шкі́ пад вача́мі — мешки́ под глаза́ми;

купі́ць ката́ ў ~шку́ — купи́ть кота́ в мешке́;

каме́нны м. — ка́менный мешо́к;

шы́ла ў ~шку́ не схава́ешпосл. ши́ла в мешке́ не утаи́шь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)