Ко́вы ’аковы’ (ТСБМ, Яруш.). Да каваць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кова́ть несов. кава́ць;

◊

куй желе́зо, пока́ горячо́ посл. куй жале́за, паку́ль гара́чае;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Раскава́ны ’вызвалены ад акоў’, ’вольны, нічым не абмежаваны’ (ТСБМ), раску́ты (Байк. і Некр.). Утворана з пераносным значэннем ад раскава́ць < кава́ць, што магло без прыстаўкі азначаць ’закоўваць у ланцугі’. Цікава, што ў гэтым значэнні вядома укр. кува́ти ’тс’, ст.-рус. ковати ’закоўваць у аковы’ (сустракаецца ў Наўгародскім летапісе 1228 г.), ст.-польск. kować ’закоўваць у ланцугі’. Можна меркаваць яшчэ пра больш раннюю семантыку каваць ’абіваць каваным металам’, напрыклад, ст.-рус. ковати ’тс’ (сустракаецца ў Іпацьеўскім летапісе 1175 г.) < прасл. *kovati ’біць’, параўн. каваны жалезам ’абіты жалезам’. Варыянт раску́ты, як ку́ты, куць ’каваць’ (Байк. і Некр.), імаверна, з польск. kuć ’каваць’, што з’яўляецца вынікам выраўновання дзеяслоўных асноў польск. дыял. kować > kuje > kuć. Гл. кава́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

жале́за, -а, н.

1. Хімічны элемент, цяжкі коўкі метал серабрыстага колеру, асноўная састаўная частка чыгуну і сталі.

Каваць ж.

2. Вырабы з гэтага металу.

Дахавае ж.

3. Жалезістыя рэчывы як лячэбны сродак.

У яблыках шмат жалеза.

|| прым. жале́зны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Жалезныя вароты.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Кузніка́ваць ’працаваць кавалём’ (ТС). Складаны дзеяслоў. Гл. кузняі і каваць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

forge​2 [fɔ:dʒ] v.

1. падрабля́ць (грошы, дакументы, подпіс і да т.п.)

2. кава́ць

forge ahead [ˌfɔ:dʒəˈhed] phr. v. вырыва́цца ўпе́рад

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Ко́ўка 1 ’дзеянне паводле дзеяслова каваць (ТСБМ) (гл. каваць).

Ко́ўка 2 ’доўгі шост з патаўшчэннем на канцы’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. kúoka ’дубіна’ (там жа, 2, 508), ’калатуша для разбівання камякоў на раллі’ (Касп.). Запазычанне з літоўскай мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Куве́за, кувезо ’жалеза’ (Рам.). Выглядае як кантамінацыя куць (гл. каваць) і жалеза (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кава́цца, куецца; незак.

1. Паддавацца каванню, коўцы. Распалены метал добра куецца.

2. Зал. да каваць.

•••

Не куецца, а плешчацца — не ідзе на лад, атрымліваецца не так, як трэба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зава́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

Разм.

1. Загана, недахоп. Гэта толькі мы адны патрапілі, Не хаваючы сваіх завад, Дыктаваць папраўкі геаграфіі І наноў гісторыю каваць. Лужанін.

2. Перашкода. Слабаму жывату і вада — завада. Прыказка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)