◎ Недацёпа асудж. ’дурны чалавек’ (міёр., З нар. сл.), недоцёпа экспр. Здагадлівы чалавек’ (ТС), укр. недотепа ’няздольны, няўмелы чалавек’, рус. недотёпа ’няўклюда’ і ’памылка пры тканні — прапушчаная ці выцягнутая нітка ў аснове’ (пск., СРНГ). З неда- ’недастаткова’ і цепсці ’біць, трапаць’ або цяпаць ’стукаць’, якія ў экспрэсіўным ужыванні могуць мець і іншыя пераносныя значэнні, у тым ліку ’разумець, цяміць, кеміць’, параўн. укр. дотеп ’досціп’, дотёпний ’дасціпны’; калі дапусціць наяўнасць падобнага, незафіксаванага ў беларускай мове слова, то з не і *дацёпа ці *дацяпа, параўн. расцяпа ’разява’; рус. недотяпа ’няўмека’; ткацкі тэрмін у рускай мове сведчыць аб магчымай крыніцы слова ў сферы тэрміналогіі з пераходам канкрэтнага значэння ў экспрэсіўнае, што здараецца вельмі часта, тады развіццё значэння ад ’недастаткова выцягнуты’, ’нестаранна зроблены’ (параўн. цёпкаць ’выцягваць ніткі з тканіны’) да ’няўклюдны’ і ’дурны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
koncept, ~u
м.
1. разм. праект, ідэя, план дзейнасці;
wpaść na koncept — дадумацца, прыдумаць;
2. разм. жарт, досціп;
sypać ~ami — сыпаць жартамі;
ruszyć ~em jak martwo cielę ogonem — ляпнуць не падумаўшы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
dowcip, ~u
м.
1. анекдот, досціп, жарт;
płaski dowcip — тупы (дурны, няўдалы, банальны) жарт;
w tym właśnie cały dowcip — у гэтым ўласна і ўвесь жарт;
na ~y się sadzić разм. спрабаваць вастрасловіць (жартаваць);
2. дасціпнасць, кемнасць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
kawał
м.
1. кавалак, кусок;
kawał chleba — луста хлеба;
2. анекдот, показка, досціп, жарт;
dobry kawał — дасціпны анекдот (жарт);
tłusty kawał — непрыстойны анекдот;
zrobić co dla ~u — зрабіць што дзеля жарту;
wziąć kogo na kawał — узяць каго на шармака; пакінуць каго дурнем;
kawał czasu! — колькі часу!;
kawał chłopa — дужы хлопец; цэлы сажань у плячах;
kawał drogi — добры кавалак дарогі;
to ci kawał! — вось дык нумар (штука)!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)