Гардзе́ль1 ’глотка, горла’ (Сл. паўн.-зах.), ’горла’ (Сцяшк.). Запазычанне з польск.gardziel ’тс’ (ужо ў ст.-бел. мове ў XVII ст. было ўзята з польск.гардель; гл. Булыка, Запазыч., 79). Да паходжання польск. слова гл. Слаўскі, 1, 258 (< зах.-слав.*gr̥t‑ělь).
Гардзе́ль2 ’ліна’ (Сл. паўн.-зах.). Рус.гарде́ль, карде́ль ’ліна для падымання ветразя’. У рус. мове з гал.kardeel, kordêl ’ліна’ (а гэта з франц.cordelle). Гл. Фасмер, 1, 393. У бел. мову слова пранікла, відаць, з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГАЛАСАВЫ́ АПАРА́Т,
сукупнасць анатамічных структур, з дапамогай якіх у чалавека і жывёл з лёгачным дыханнем утвараюцца гукі. Складаецца з галасавых звязак — складкі са злучальнай тканкі на ўнутр. паверхні бакавых сценак гартані. Прамежак паміж імі — галасавая шчыліна. Ва ўтварэнні гукаў удзельнічаюць дыхальныя шляхі (трахея, бронхі), а таксама лёгкія. На адценні гукаў уплываюць глотка, насавая поласць з прыдаткавымі пазухамі, ротавая поласць. Паветра з лёгкіх выходзіць праз галасавую шчыліну, ад гэтага звязкі вібрыруюць і ўтвараюць гукавыя хвалі. Змена шырыні галасавой шчыліны і ступені нацягнутасці галасавых звязак уплывае на вышыню і моц гуку.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВІКТО́РЫЯ
(Victoria Falls),
вадаспад на р. Замбезі, у Паўд. Афрыцы, на мяжы Замбія—Зімбабве; адзін з буйнейшых у свеце. Выш. 120 м, шыр. 1800 м. Падзяляецца астравамі на часткі: Глотка Д’ябла, Галоўны, Вясёлкавы, Усходні. Вада падае з уступу выш. 120 м у вузкі (130 м) і глыбокі (140 м) каньён у базальтах, утварае гіганцкія слупы вадзянога пылу. Расход вады моцна вагаецца на працягу года, у сярэднім каля 1400 м³/с. Уваходзіць у склад нац. паркаў Вікторыя-Фолс (Зімбабве) і Мосі-Оа-Тунья (Замбія). ГЭС. Турызм. Адкрыты ў 1855 Д.Лівінгстанам, названы ў гонар каралевы Вялікабрытаніі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
throat
[Өroʊt]
n.
1) го́рла n., гарта́нь, гло́ткаf.
2) страваво́д -у m.; ды́хальны шлях
3) ву́зкі прахо́д, вузка́я адту́ліна; жарало́ вулька́на, гарлаві́на f.
•
- jump down someone’s throat
- lump in one’s throat
- stick in one’s throat
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
throat[θrəʊt]n.
1. го́рла, гло́тка; гарта́нь;
a lump in one’s throat камя́к у го́рле;
I have a sore throat. Мне баліць горла;
clear one’s throat адка́шлівацца
2. ву́зкі прахо́д; жарало́ вулка́на, гарлаві́на
♦
cut one’s own throat шко́дзіць сабе́, рабі́ць сабе́ шко́ду;
jump down smb.’s throat не дава́ць каму́-н. і сло́ва сказа́ць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
whistle1[ˈwɪsl]n.
1. свіст;
give/blow a whistle сві́снуць
2. свісто́к;
a penny/tin whistle свісту́лька
3.infml го́рла, гло́тка
♦
as clean/as clear/as dry as a whistle першакла́сны, выда́тны;
at smb.’s whistle ва́рта то́лькі сві́снуць;
not worth a whistle нічо́га не ва́рты, не ва́рты намага́нняў;
wet one’s whistleinfml прамачы́ць го́рла, вы́піць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Лу́да ’луджэнне’, ’сплаў волава са свінцом, які ўжываецца для пакрыцця металічных вырабаў’ (ТСБМ), лу́дка ’палуда’, лудзі́ць ’пакрываць палудай’ (брасл., Сл. ПЗБ); луджаная (луджоная) глотка ’крыкун’ (Юрч. Фраз. 2). Укр.лу́да ’бяльмо’, рус.луди́ть ’лудзіць’, маск.лу́дка ’луджэнне’, ст.-рус.луженый ’луджаны’ (1551 г.), лудило, лудильница, лудильня ’месца, дзе рыхтуюць палуду’ (XVII ст.). Паводле Бернекера (743), Праабражэнскага (1, 475), Фасмера (2, 529), паходзіць з с.-н.-ням.loden ’паяць’ (с.-в.-ням.loeten, ням.löten), параўн. гал.lood, ст.-англ.léad, с.-в.-ням.lot ’свінец’, якія з кельт *(p)loudia ’ліцца, таяць’, с.-ірл.lūaide ’свінец’ (Васэрцыер, 142). Параўн. таксама польск.ludwisarz ’ліцейшчык (пушак, званоў)’, ст.-польск.lodwisarz (XVI ст.) ’тс’ (Слаўскі, 4, 367).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Gúrgel
f -, -n го́рла, гло́тка; гарта́нь
in die únrechte ~ kómmen* — папа́сці не ў то́е го́рла
j-n an die ~ pácken, j-m an die ~ fáhren* — схапі́ць каго́-н. за го́рла
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Пе́лька1 ’грудзі’ (Растарг., Юрч., Янук., Касп.), ’ключыца’ (Мат. Маг.), пелькі ’каўнер’ (Касп.), ’грудзіна, грудная косць’, ’грудная частка ялавічыны’ (Нас., Нас. Сб.), пелькавае мяса ’тс’ (Нас.), маюць непасрэдны працяг на рус. тэрыторыі: пе́лька, пе́лька ’частка адзення, якое закрывае грудзі’, пело ’пярэдняя частка кашулі, што закрывае грудзі’, ’жаночыя грудзі’, пели́ть ’пакрываць, прыкрываць’ — якія можна генетычна атаясаміць з дадзенымі ўграфінскіх моў з агульным значэннем ’верх, тое, што пакрывае’, параўн. вепск.pälʼiné ’верх, верхні бок’, pälʼdʼa, pälʼda ’нацягваць на што-н.’, pälętʼi ’адзін на адным’, pel ’вяршняк, вушак’, удм.pel ’вуха’, эст.peale panema, pealistama ’пакрыць’. Цікавым будзе таксама і семантычны пераход: вепск.ŕind ’грудзі’ і ’каўнер адзення’.
Пе́лька2 ’уваход у жак або ў кош’ (ТС), рус.дыял.пе́лька ’пятля, палонка’, укр.пе́лька ’глотка’. У выніку семантычнага пераносу з пель (гл.) (Талстой, Этимология–1967, 148–149).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВАСЬМІПРАМЯНЁВЫЯ КАРА́ЛЫ
(Octocorallia),
падклас беспазваночных жывёл тыпу кішачнаполасцевых. Тры сучасныя атр.: альцыянарыі, або мяккія каралы (Alcyonacea); гарганарыі, або рагавыя каралы (Gorgonacea); марскія пёры (Pennatulacea). 2800 відаў. Пашыраны пераважна ў марскіх водах трапічнага пояса. Вядомы з пач. мезазою. Жывуць калоніямі. На Беларусі выяўлены ў адкладах юры і мелу як рэдкія выкапнёвыя жывёлы. Найб. вядомыя: чырвоны, або высакародны карал (Corallium rubrum), арганчык (Tubipora musica), гарганарыя (Subergorgia mollis) і інш.
Маюць 8 перыстых шчупальцаў вакол ротавай адтуліны. Шкілет вапняковы або рагавы, складаецца з асобных элементаў — спікул рознай формы. Гастральная поласць падзелена радыяльнымі перагародкамі на камеры; ад рота ў яе апускаецца эктадэрмальная глотка. Размнажэнне палавое і бясполае (пачкаванне). Кормяцца прасцейшымі, бактэрыямі, часцінкамі дэтрыту і інш. Многія свецяцца. Калоніі прыгожыя, рознакаляровыя. Утвараюць каралавыя рыфы. З многіх вырабляюць упрыгожанні, сувеніры.