супрацо́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Чалавек, які працуе разам з кім-н.
Супрацоўнікі аддзела.
2. Назва работнікаў некаторых спецыяльнасцей, а таксама ўвогуле служачых.
С. музея.
С. часопіса.
Літаратурны с.
○
Навуковы супрацоўнік — пасада супрацоўніка навукова-даследчай установы; асоба, якая займае гэтую пасаду.
|| ж. супрацо́ўніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
|| прым. супрацо́ўніцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
учэ́пісты, -ая, -ае.
1. Здольны чапляцца, хапацца і моцна трымацца за каго-, што-н.
Учэпістыя кіпцюры.
У. погляд (перан.).
2. перан. Які добра запамінае што-н. (пра памяць, розум).
Учэпістая памяць.
3. перан. Вельмі ўпарты, які настойліва дабіваецца сваёй мэты.
У. чалавек.
Учэпіста (прысл.) трымацца за свае погляды.
|| наз. учэ́пістасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
аптымі́зм
(фр. optimisme, ад лац. optimus = найлепшы)
бадзёры, жыццярадасны настрой, пры якім чалавек верыць у лепшае будучае, у поспех; схільнасць бачыць ва ўсім светлыя бакі (проціл. песімізм).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Аплэ́вух ’непаваротлівы, неахайны чалавек’ (Жд.). Прыведзены як прыклад сказ: «Аплэвух гэты, апусціў крылля, смаркачэ вечна блішчаць на вусах» указвае на імавернасць утварэння ад пляваць агентыўным суфіксам ‑ух (параўн. пастух), які, аднак, звычайна нясе націск. Адсутнасць націску можа тлумачыцца аналогіяй з не́слух. Параўн. рус. оплёвыш, оплеванец ’зняважаны чалавек’ (Даль). Цвёрдасць л — вынік экспрэсіі значэння слова. Значэнне ’непаваротлівы’ (прыклад яго не пацвярджае, але і не пярэчыць яму) можа весці да параўнання з літ. ãplamis ’непаваротлівы чалавек’, аднак і ў гэтым выпадку адбыліся беларуская словаўтваральная апрацоўка і значная фанетычная змена, выклікання, магчыма, народнаэтымалагічным асэнсаваннем слова, якое мае экопрэсіўнае значэнне. Параўн. яшчэ аблавухі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пахажа́лы ’будні (пра адзенне)’, ’паходны (чалавек)’ (Нас.). Да паход, пахаджа́ць < хадзі́ць (гл.). Параўн. серб.-харв. по̏хођани ’перазоў, госці ў маладой’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мярлі́н, мярлюй ’мешкаваты, непаваротлівы чалавек’ (Касп.). Утворана ад (па‑)мёрлы < ст.‑рус. мьрлъ < пргсл. тьгеії. Суфікс ‑ін‑ > магчыма, балтыйскага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Навурзня́ ’непаваротлівы пузаты чалавек’ (полац., Нар. лекс.). Відаць, ад наву́рзацца ’наесціся многа, насёрбацца’ з экспрэсіўнай суфіксацыяй, параўн. мазгаўня і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лапу́зіць ’гаварыць абы-што’ (карэл., Шатал.). Няясна. Магчыма, роднаснае з укр. лапуза ’чалавек з расплывістай фізіяноміяй’. Параўн. таксама лапеза (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лася́к (зневаж.) ’лысы чалавек’ (глыб., Сл. паўн.-зах.). Да лысы (гл.). Аб пераходзе ы > а (гл.) Карскі 1, 241–242.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Матлахо́н ’нясталы, непаседлівы чалавек’ (маладз., Янк. Мат.). Да матла́ць, матлаха́ць. Утворана пры дапамозе рэдкага экспрэсіўнага суфікса ‑он, параўн. лапацо̂н (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)