Густая цемната (у 1 знач.). У прамежках між хатамі, дзе не свецяць вокны, цемень, як дзёгаць.Навуменка.Твар.. [жанчыны] у цемені цяжка было разглядзець.Колас.//чаго. Цёмная, дрэнна асветленая прастора. [Астаповіч] адамкнуў млын, і ўвайшоў у цемень гэтых сцен, так добра яму знаёмых за многа год.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цёпленькі, ‑ая, ‑ае.
1.Памянш.-ласк.да цёплы (у 1–3 знач.).
2.Разм. Толькі што, зусім нядаўна зроблены (напісаны, выдадзены і пад.). — Вось, — працягваў .. [Рымар] перарваную думку, — кніжка. Таксама маладога вучонага. Яшчэ цёпленькая, так сказаць.Арабей.Крыху суцяшала толькі адно — на стале ляжала цёпленькая, толькі што спечаная рэцэнзія.Рылько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чыстапро́бны, ‑ая, ‑ае.
Найвышэйшай пробы, найвышэйшай якасці, без дамешак (пра золата, серабро). Чыстапробнае золата.//перан.Іран. Які мае ўсе прыкметы, якасці (звычайна адмоўныя); сапраўдны. Чыстапробны нягоднік. □ [Субяседнік:] — Так і жывём і нікога не баімся, нават самога паліцэйскага, бо ў нас патэнты і мы не хто іншыя, як чыстапробныя бізнесмены.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эўфані́чны, ‑ая, ‑ае.
Звязаны з эўфаніяй, заснаваны на прымяненні эўфаніі. Як у музычным творы чаргаванне аднатыпных гукаў творыць мелодыю, так і тут, у вершы, умелая інструментоўка не толькі памагае вобразнай канкрэтызацыі, але і стварае стойкую танальнасць, эўфанічную выразнасць мовы — тое, што характарызуе твор з боку яго музычнасці.«Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
юры́ст, ‑а, М ‑сце, м.
Спецыяліст у галіне юрыспрудэнцыі; практычны дзеяч у галіне права. Членамі камітэта былі, галоўным чынам, юрысты, якія добра разбіраліся ва ўсіх тонкасцях сваёй навукі.Лынькоў.[Бабка:] — Закон і права за мной. Так і казаў юрыст мне, калі я неяк ездзіла да яго ў горад.Вышынскі.
[Ням. Jurist ад лац. jus, juris — права.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няха́й
1.часц.пабуджальнаяперадаеццадзеяслоўныміформамі lass, mag [möge (высок.)], soll (+ inf);
няха́й ён захо́дзіць! er soll [möge (высок.)] heréinkommen* [éintreten*] !;
няха́й бу́дзе так! so soll es sein;
няха́й ён пачака́е! er soll [möge] wárten!;
няха́й ён ро́біць, што хо́ча lass ihn tun, was er will;
няха́й так! nun gut!, na gut!;
няха́й бу́дзе, што бу́дзе! mag [soll] kómmen, was da will!;
ну і няха́й! wénnschon!;
2.злучн.уступальны (хоць) wenn … auch; mag, möge, soll es…;
няха́й до́ждж, але́ я ўсё ро́ўна пайду́ дамо́ў soll es rúhig régnen, ich gehe trotzdém;
3.часц.уступальная (выражаедапушчэнне) es sei, néhmen wir an;
няха́й ву́гал бу́дзе 30° néhmen wir an, der Wínkel sei 30°;
няха́й жыве́! es lébe!;
няха́й Бог кры́е [рату́е, баро́ніць] ! Gott bewáhre!
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ве́сткаж. изве́стие ср., све́дение ср., весть;
мець ~ку (~кі) — име́ть изве́стие (изве́стия);
паво́дле іх ве́стак — по их све́дениям;
ад яго́ даўно́ няма́ ~так — от него́ давно́ нет изве́стий (весте́й);
паво́дле ве́стак дру́ку — по сообще́ниям печа́ти;
◊ прапа́сці без ~ткі — пропа́сть бе́з вести
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шко́дзіцьнесов. вреди́ть;
во́раг стара́ецца ш. нам — враг стара́ется вреди́ть нам;
курэ́нне ш. здаро́ўю — куре́ние вреди́т здоро́вью;
◊ не ш. — а) не меша́ет, не вре́дно; б) подело́м, по заслу́гам, так и сле́дует;
хто по́зна хо́дзіць, той сам сабе́ ш. — посл. по́зднему го́стю — ко́сти
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ба́сма ’фарба басма’. Рус.ба́сма. Лічыцца запазычаннем з цюрк. моў (basma). Так Сл. ін. слов, 96. Але націск сведчыць аб пасрэдніцтве іншых моў (дакладна невядома якіх).
Басма́ ’пячатка, знак і да т. п.’ Ст.-рус., рус.басма́, укр.басма́ (< рус.). Запазычанне з цюрк. моў (цюрк.basma ’набіўное палатно, тканіна’, ад basmak ’ціснуць, друкаваць’). Параўн. яшчэ ўкр.ба́сма ’чорная шаўковая хустка’, балг.басма́ ’набіўное палатно’, серб.-харв.ба̀сма ’тс’. Бернекер, 45; Фасмер, 1, 131; БЕР, 1, 35; Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 19; Рудніцкі, 85.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бунава́ць сварыцца, лаяцца, шумець’ (Шат.), ’сварыцца’ (Жд.), ’гаварыць з самім сабой’ (Бір. Дзярж.). Параўн. рус.буне́ть, буни́ть ’гусці’, укр.буні́ти ’тс’, серб.-харв.бу̏нити ’шумець, балбатаць; падбухторваць’, балг.бу́ня ’падбухторваю’ і да т. п. Бернекер (101) лічыць, што ўсё гэта гукапераймальныя словы, якія не маюць непасрэдных паралеляў у іншых мовах; так і Фасмер, 1, 241; Рудніцкі, 1, 255–256. Балг. словы БЕР (1, 90) адносіць да *bujati, што вельмі няпэўна (Рудніцкі, там жа). Параўн. бонова́ты. Гл. Краўчук, БЛ, 1975, 7, 67.