Verbum

паша́на, ‑ы, ж.

Павага, якая аказваецца каму‑н. грамадствам, людзьмі. У тоне Сцепкавага адказу была мяккасць і пашана да стрэлачніка, што таму вельмі спадабалася. Колас. Пра старажылаў гавораць з любоўю: той пражыў тут пятнаццаць гадоў, той дваццаць, а той дваццаць пяць — такому чэсць, хвала і пашана. Скрыган.

•••

(Не) у пашане (быць) — (не) карыстацца павагай.

бытава́нне, ‑я, н.

1. Жыццё, існаванне, быт. Тут будуюць сваё бытаванне.. Пралетары — зямлі ўладары! Колас. // Знаходжанне. [Кляновіч:] — Маё бытаванне ў вашага гаваруна старога Несцера не прапала дарэмна. Пестрак.

2. Распаўсюджанасць, пашыранасць дзе‑н. чаго‑н. Мне здаецца, што будзе вельмі добра, калі мы асмелімся прыняць у літаратурную практыку тыя словы, якія маюць шырокае бытаванне ў народнай мове. Скрыган.

да́та, ‑ы, ДМ даце, ж.

Дакладны каляндарны час якой‑н. падзеі, здарэння. У новым Зацішку спяваюць дзяўчаты, Калгас адзначае прыкметную дату. Хведаровіч. // Памета на дакуменце, пісьме і пад. пра час (год, месяц, чысло) яго напісання. Паставіўшы подпіс і дату, Алік прачытаў напісанае ўсё з пачатку. Кулакоўскі. Собіч запісаў дату і суму ў сваю кантрольную картку. Скрыган.

[Фр. date.]

дзяржа́ўнасць, ‑і, ж.

1. Дзяржаўны лад, дзяржаўная арганізацыя. Палессе выявіла ў сабе многа людзей, якія ў гады вайны сталі народнымі героямі ў справе змагання беларускага парода за сваю волю і незалежнасць, за сваю нацыянальную дзяржаўнасць. Чорны.

2. Уласцівасць дзяржаўнага. — Тут нават, калі ўжо так гаварыць, справа не ў грашах, а ў справядлівасці, у дзяржаўнасці нашай лініі. Скрыган.

до́тык, ‑у, м.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. датыкацца — даткнуцца (у 1 знач.). Марына, як заўсёды, прагледзела .. [ведамасці], малюсенькім дотыкам рукі паправіла валасы, хоць яны ляжалі вельмі акуратна. Скрыган. Побач былі слаўныя хлопцы, .. [Андрэй] як быццам адчуваў дотык іх сяброўскіх плячэй. Шахавец.

2. Адно з пяці знешніх пачуццяў — успрыманне адчуванняў, якія ўзнікаюць пры дакрананні да чаго‑н. Непасрэдны дотык. Апасродкаваны дотык.

звяк ​¹, ‑у, м.

Рэзкі металічны ці шкляны гук. У тры рады павозкі, На сотні вёрст абоз: Дубовых спіцаў лёскат, І звяк старых атос. Пушча. У пакой урываецца свежы подых паветра, востры пах зямлі і зеляніны, шкляны звяк кропель і — радасць. Скрыган.

звяк ​², выкл. у знач. вык.

Разм. Ужываецца ў значэнні дзеясловаў звякаць і звякнуць.

імправіза́цыя, ‑і, ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. імправізаваць.

2. Імправізаваны твор, прадмет і пад. Тадорык, прысеўшы каля адчыненага акна, іграў на скрыпцы нейкія музычныя імправізацыі, цалкам аддаючыся ім. Колас. Размясціўшыся як дзе хто мог — на зэдліку, на перакуленым чамадане, на зложаным слупку кніг, — мы весела выпілі.. Галавачова жонка Ніна ўсё толькі прасіла прабачыць за такую імправізацыю. Скрыган.

[Іт. improvvisazione.]

картатэ́ка, ‑і, ДМ ‑тацы; Р мн. ‑так; ж.

1. Сістэматызаваны збор картак аднолькавага памеру з якой‑н. даведачнай ці ўліковай інфармацыяй. Бібліятэчная картатэка. □ Каб даць каму-небудзь характарыстыку, .. [Іван Іванавіч] звяртаўся да сваёй картатэкі, дзе былі сабраны біяграфічныя [даныя] на кожнага супрацоўніка. Карпюк.

2. Скрынкі з такімі карткамі. З невялікай картатэкі, прымайстраванай да стала, Собіч дастаў картку. Скрыган.

[Ад слова карта і грэч. thēke — скрынка.]

на́йміт, ‑а, М ‑міце, м.

1. Наёмны работнік; парабак. Так, жыў сабе [Караневіч], .. як найміт, нават не звіў сабе ніякага гнязда. Скрыган.

2. перан. Той, хто з карыслівымі намерамі служыць чыім‑н. мэтам, хто прадаўся каму‑н. Панскі найміт. □ Мы лічым сваім абавязкам выкрываць подлых апосталаў новай сусветнай бойні і іх наймітаў у асобе здрадлівых пісак і псеўдавучоных. Колас.

наменклату́ра, ‑ы, ж.

1. Пералік, сукупнасць назваў, тэрмінаў, якія ўжываюцца ў якой‑н. галіне навукі, вытворчасці і пад. Хімічная наменклатура. Наменклатура вырабаў. Наменклатура запасных частак.

2. Пералік бухгалтарскіх рахункаў. Старшы бухгалтар зробіць абаротны, пасля сальдав[ан]ы баланс, прыложыць да яго калькуляцыі і формы, патрэбныя па наменклатуры — і справаздача гатова. Скрыган.

3. Спіс кадравых пасад, якія зацвярджаюцца вышэйшай арганізацыяй.

[Лац. nomenclatura — пералік, спіс.]