крыптазо́й
(ад крыпта- + -зой)
інтэрвал часу, на працягу якога сфарміраваліся тоўшчы горных парод дакембрыя, пазбаўленыя відавочных рэштак шкілетнай фауны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
літамура́цыя
(ад літа- + лац. murus = сцяна)
разнавіднасць імурацыі, калі жывы арганізм замуроўваецца ў працэсе ўтварэння горных парод і гіне.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
лянзі́тэс
(н.-лац. lenzites)
губавы базідыяльны грыб сям. порыевых, які расце на адмерлай драўніне лісцевых парод, выклікае белую гніль.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
маркетры́
(фр. marqueterie)
інкрустацыя па дрэве з кавалачкаў металу, розных парод дрэва, слановай косці і іншых матэрыялаў; від мазаікі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
петрало́гія
(ад петра- + -логія)
раздзел геалогіі, які вывучае мінералагічны і хімічны склад горных парод, іх структуру і заканамернасці ўтварэння.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тра́пы
(шв. trapp)
група магматычных горных парод (напр. базальты, дыябазы), якія ўтвораны ў выніку вулканічнай дзейнасці на геалагічных платформах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фанеразо́й
(ад гр. phaneros = яўны + -зой)
інтэрвал часу, на працягу якога сфарміраваліся тоўшчы горных парод палеазою, мезазою і кайназою.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фліш
(ням. Flysch, ад fliessen = цячы)
серыя марскіх адкладаў, якая характарызуецца рытмічным чаргаваннем слаёў некалькіх разнавіднасцей асадачных горных парод.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АСНО́ЎНЫЯ ГО́РНЫЯ ПАРО́ДЫ,
магматычныя горныя пароды, адносна бедныя крэменязёмам (44—53% SiO2) і багатыя магніем і кальцыем. Важнейшыя мінералы асноўных горных парод — асноўныя плагіяклазы (лабрадор, бітаўніт, анартыт), піраксены, алівін. Могуць быць інтрузіўныя (габра, нарыты, анартазіты і інш.) і эфузіўныя (базальты і інш.). Пашыраны найб. у літасферы Зямлі, Месяца, Венеры, Марса. Пераважаюць у акіянскай кары Зямлі, на кантынентах больш чым у 5 разоў перавышаюць па аб’ёме іншыя вылітыя магматычныя горныя пароды. Пашыраны ва ўсіх складкавых паясах (Урал, Каўказ і інш.) і кратонах (Еўрапейская, Сібірская і інш. платформы). З кожнай серыяй асноўных горных парод звязаны спецыфічныя карысныя выкапні (руды медзі, нікелю, плаціны, рэдкіх элементаў і гэтак далей). Выкарыстоўваюцца ў многіх галінах буд. індустрыі.
т. 2, с. 39
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ДАКЕМБРЫ́ЙСКАЯ СКЛА́ДКАВАСЦЬ,
працэсы ўтварэння найстаражытнейшых складкавых сістэм зямной кары на працягу дакембрыю. Шматразова адбывалася з рознай інтэнсіўнасцю ў выглядзе спалучэння складкавых, насоўных і разломавых дэфармацый горных парод і іх метамарфізму. Эпохі Д.с. вызначаюцца па зменах структурнага плана комплексаў парод, метамарфізаваных у рознай ступені. Пад уплывам Д.с. да канца ранняга пратэразою сфарміравалася асн. частка кантынентальнай кары сучасных мацерыкоў. Найб. познія эпохі Д.с. праяўляліся на стараж. платформах у выглядзе расколвання, частковага ператварэння кары і лакальнага магматызму. Узрост эпох Д.с. вызначаецца радыелагічнымі метадамі. Найб. значныя эпохі Д.с.: саамская (3,7—3,5 млрд. гадоў), кольская (каля 3 млрд.), беламорская (2,8—2,6 млрд.), карэльская (1,7—1,6 млрд.), грэнвільская (каля 1 млрд.) і байкальская (680—480 млн. гадоў).
І.В.Найдзянкоў.
т. 6, с. 12
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)