alcoholic
[,ælkəˈhɑ:lɪk]
1.
adj.
з алькаго́лю, алькаго́льны
alcoholic fumes — па́ра з алькаго́лю
alcoholic drinks — алькаго́льныя напо́і
2.
n.
алькаго́лік -а m., алькагалі́чка f., п’я́ніца -ы m. & f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
vapor
[ˈveɪpər]
1.
n.
1) па́ра f.
2) выпарэ́ньне n., тума́н -у m.
3) Figur. пуста́я фанта́зія
2.
v.i.
1) парава́ць
2) выпара́цца
3) Figur. выхваля́цца, хвалі́цца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ле́та, ‑ы, ж. (з вялікай літары).
У грэчаскай міфалогіі — рака забыцця ў падземным свеце.
•••
Кануць у Лету гл. кануць.
ле́та, ‑а, М леце, ж.
1. Самая цёплая пара года паміж вясной і восенню. Было гарачае, як прысак, лета. Сонца паліла, нібы вогнішча. Бядуля. У леце пачыналася ўжо тая ледзь значная змена, той паварот часу, калі жыццё прыроды ідзе на спад. Колас.
2. пераважна мн. (ле́ты, ‑аў). Разм. Гады. Мінула юнацтва, ідуць мае ў сталасці леты. Кірэенка.
•••
Бабіна лета — цёплая сонечная пара ранняй восені. Думалі, што бабінага лета так і не прычакаюць. Але ўрэшце разлагодзілася, сціхла, выясн[е]ла — і паляцела павуцінне. Місько.
Зіму і лета гл. зіма.
З лета ў лета — а) круглы год; б) кожнае лета.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Даба́ ’час’ (Раст.), до́ба ’пара, суткі’ (Байк. і Некр.). Параўн. рус. дыял. до́ба́, укр. доба́, польск. doba, чэш. doba, славац. doba, балг. до́ба, макед. доба, серб.-харв. до̏ба (н. р.!), славен. dóba. Прасл. *doba ’тс’. Лічыцца роднасным з літ. dabà ’прырода, уласцівасць, характар’, dabar̃ ’цяпер’, лат. daba ’від, характар’, гоц. gadaban ’падыходзіць’ і г. д. (гл. Фасмер, 1, 520). Думаць, што ў гэтым слове калісьці была аснова на ‑r‑ (н. р.), дакладней, гетэраклітычная аснова на ‑r/n‑ (і.-е. *dhabhr̥/‑nos). Сюды адносіцца і слав. *dobrъ ’добры і г. д.’ Гл. яшчэ Траўтман, 42–43; Бернекер, 1, 203–204; Махэк₂, 121–122; Слаўскі, 1, 150. Булыка (Запазыч., 98) ставіць пытанне аб тым, што ст.-бел. доба ’час, пара’ запазычана з польск. мовы. Няясна, якая матывацыя ў яго меркаваннях. Фармальна няма ніякіх прыкмет запазычання, таму пытанне застаецца адкрытым.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зіма́ ’халодная пара года’. Рус., укр. зима́, польск. zima ’тс’, серб.-луж. zyma, палаб. zaimă, чэш. zima, славац. zima ’зіма, холад’, славен. zíma, серб.-харв. зи́ма ’тс’ балг. зѝма ’пара года’, макед. зима ’тс’. Ст.-слав. зима, ст.-рус. зима. Прасл. zima ’зіма’ < і.-е. *gʼhei‑m‑ ’зіма’ літ. žiemà, лат. zìema, ст.-прус. semo ’зіма’, грэч. χεῖμα ’зіма, холад’, хец. gimmanza ’зіма’. І.‑е. корань суадносіцца з *gʼheu‑ ’ліць’, г. зн. зіма першасна была часам, калі ліў дождж, а потым ’час снегу’ (Трубачоў, ВСЯ, 2, 29–31). Фасмер, 2, 97; Шанскі, 2, З, 92; ESSJ, пробны сшытак, 103–111 (дзе ўказваецца на сувязь з zęb‑); Махэк₂, 715; Скок, 3, 655; БЕР, 1, 641; Траўтман, 367–368; Покарны, 425. Пра зима ў ст.-рус., укр. гл. Вялкіна, Исслед. по словообр и лекс., 200; Качарган, Мовознавство, 1970, 6, 48.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бо́жы, ‑ая, ‑ае.
Які мае дачыненне да бога. Божая воля. // Уст. Створаны богам, прыналежны богу. Конскія рэбры пачалі хадзіць пад скураю, пара павярнула з шыі гэтага божага стварэння. Чорны.
•••
Божая авечка гл. авечка.
Божая іскра гл. іскра.
Божы дар гл. дар.
Кожны божы дзень гл. дзень.
Свету божага (белага) не бачыць гл. бачыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апа́рына (БРС), апа́ра ’крынічнае акно’ (лід., Яшк.). Укр. опар ’палонка’, ’акно ў балоце’, ’падталы снег’. Дзеяслоў апарыць ’падвергнуць уздзеянню пары’, вядомы ў слав. мовах, дае шэраг вытворных са значэннем месца: ’месца апёку’, ’выгарэлае месца ў лесе’ і г. д. Відаць, апарына — адзін з такіх вытворных назоўнікаў; уздзеянне пары, магчыма, меркавалася ў сувязі з тым, што над апарынай у халоднае надвор’е відаць пара.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лугові́ца 1 ’вада на сенажаці’ (Федар., Дад.). Да луг 2 (гл.). Суфікс ‑іца надае лакальнае значэнне (як круглі́ца, махаві́ца, лясні́ца — гл. Сцяцко, Афікс. наз., 110).
Луговіца 2 ’пара касьбы’ (стаўб., З нар. сл.). Да луг 1 (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко (Афікс. наз., 138–139). Аналагічна драг. косовэ́ца ’тс’ (Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.); параўн. таксама докш., паст. пі́льніца ’час уборкі ураджаю’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Праве́сня ’прадвесне’ (баран., лях., Сл. ПЗБ). Укр. провесінь, провесна, рус. дан. провесни ’тс’. Утворана ад вясна з прыстаўкай пра- (гл.), першапачатковае значэнне якой ’перад’, г. зн. ’пара года, якая папярэднічае вясне’, параўн. прадвесне ’тс’ (гл.). Канец слова перадае канчатак М. скл., захаваны ў спалучэнні па правеснн (< провеснь), параўн. аналагічнае балг. пролет ’вясна’ (ад г. зн. ’перад лезам’), пролети ’вясной’ (БЕР, 5, 758).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
dwójka
dwójk|a
ж. двойка; пара;
we ~ę — (пра мужчын) удвух; (пра мужчыну і жанчыну) удваіх;
~ami — парамі, па двое
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)