Пашша́к ’чарвякі ў заднепраходняй кішцы ў коней’ (Нас.). Відаць, да пастка (гл.) > пастчак > пашчак > пашша́к. Аб суфіксе ‑ʼак гл. Сцяцко, Афікс. наз., 146.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пераўга́ць ’сказіць; яўна схлусіць’ (Нас.). З перавесіць, да пера- і (і)лгаць (гл.) з неабмежаваным пераходам я > ў, відаць, у выніку страты пратэзы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пла́тка ’прайграная ад недабору біткі гульня, раміз’ (Нас.). З польск. płatka ’стаўка ў гульні’ > ’рызыка, небяспека’, якое з płacić ’плаціць’ (Банькоўскі, 2, 619).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыку́ць ’прыкаваць; прымусіць’ (Нас., Байк. і Некр., Бяльк., ТСБМ). Да ку́ць, словаўтваральнага карэляту кава́ць (гл.) з субстытуцыяй ‑ав‑ > ‑у‑. Параўн. укр. прику́ти ’прыкаваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пянцю́х (пенцюхъ) ’абрубак дрэва’; перан. ’таўстун’ (Нас.). Да пень (гл.), параўн. рус. пе́нтюх ’няўклюда’ (Праабражэнскі, 2, 36; Фасмер, 3, 232). Гл. таксама пенцюха́йла.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Размазката́ный ’разбіты ўшчэнт’ (Юрч. СНЛ), мазгата́ць ’біць, разбіваць’, ’стукаць’ (Нас.). Узыходзіць да прасл. *moskotati, *mozgotati (ЭССЯ, 20, 18–19, 92), параўн. маскатаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́ючыся, то́ючысь ’рабіць што-небудзь таемна’ (Нас., Гарэц., Байк. і Некр.). Да таі́цца (гл.). Аб мене а > о гл. Карскі 1, 94–102.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Іме́цца, йме́цца ’верыцца’ (Нас., Касп.). Зваротны дзеяслоў ад мець (гл.) з пратэзай і‑. Семантычныя змены ў сувязі са значэннем ’прымаецца, бярэцца (на веру)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
u
1. каля, ля;
siedzieć u stolu — сядзець ля стала;
u stóp góry — каля падножжа гары;
lampa wisi u sufitu — люстра вісіць пад столлю;
2. уст. ад;
zamek u strzelby — замок стрэльбы;
3. у;
mieszkać u ojca — жыць у бацькі;
być jak u siebie — быць (адчуваць сябе) як дома;
pracować u piekarza — працаваць у пекара;
u nas — у нас;
u ludzi — у людзей;
co u licha! — якога чорта!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
віля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.
1. чым. Хістаць, паварочваць з боку ў бок. Віляць хвастом. // без дап. Хістацца, рухацца з боку ў бок. Кола віляе ў бакі.
2. Рухацца па звілістай лініі. Коні вілялі паўз гурбы, выбіралі лаўчэйшыя праходы, хрыпелі ад натугі. М. Ткачоў. // Рабіць крутыя павароты. Дарога віляла то ўправа, то ўлева. Пестрак. Мяжа нібы знарок старалася не адыходзіць далёка ад берага, віляла найбольш усцяж яго. Мележ.
3. перан. Разм. Ухіляцца ад прамога адказу, абавязку. Я ніяк не мог зразумець, што чалавек хоча сказаць, і ён віляў, нібы хадзіў па канаце і толькі пад канец сказаў тое, што хацеў. Сабаленка.
•••
Віляць хвастом — а) ліслівіць, падлізвацца. Змяніўся і выгляд іх [рускіх эмігрантаў] хлёсткі, Слухмяна віляюць хвастом, Японскай чакаючы косткі Пад бедным маньчжурскім сталом. Куляшоў; б) хітраваць. — А ты, стары, не віляў бы хвастом, а адразу сказаў, калі не хочаш, калі табе не даспадобы ў нас... Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)