протастылі́я

(ад прота- + -стылія)

рухомае злучэнне верхняй сківіцы з мазгавым чэрапам без удзелу пад’язычнай дугі; існавала ў старажытных рыб групы акантодаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

рэфо́рма

(фр. réforme, ад лац. reformare = пераўтвараць)

пераўтварэнне, перабудова чаго-н. (напр. аграрная р., р. правапісу) без змены асноў існуючай структуры.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

экстэнсі́ўны

(лац. extensivus = расшыральны, працяглы)

звязаны толькі з колькасным павелічэннем без паляпшэння якасці (напр. э-ае расшырэнне рынкаў); проціл. інтэнсіўны 1.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АДЫЯБА́ТНЫ ПРАЦЭ́С

(ад грэч. adiabatos непераходны, запёрты),

тэрмадынамічны працэс, які адбываецца без цеплаабмену паміж тэрмадынамічнай сістэмай і навакольным асяроддзем. Працякае ў сістэме з цеплаізалявальнай (адыябатнай) абалонкай ці без яе пры ўмове, што працэс працякае настолькі хутка, што цеплаабмен можна не ўлічваць (напр., пры выбуху, распаўсюджванні гуку). Адыябатным працэсам лічацца многія атм. працэсы (напр., узыходны і сыходны рух паветра ў антыцыклонах і інш.).

На дыяграме адлюстроўваецца крывой — адыябатай, якая мае найб. просты выгляд для ідэальных газаў (гл. рыс.) і падпарадкоўваецца ўраўненню pv​γ = const, дзе p — ціск газу, v — яго аб’ём, γ = Cp/Cv» — паказчык адыябаты, Cp і Cv» — цеплаёмістасці газу пры ізабарным і ізахорным працэсах адпаведна.

Адыябатны працэс: адыябата ідэальнага газу.

т. 1, с. 144

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГІДРАНЕФРО́З

(ад гідра... + нефр... + ...оз),

хвароба нырак чалавека, якая характарызуецца стойкім, прагрэсіўна нарастаючым расшырэннем лаханкі і чашачкі ныркі з застоем мачы і атрафіяй нырачнай тканкі. Бывае гідранефроз першасны (пры прыроджаных анамаліях ныркі, яе сасудаў, лаханкі, мачаточнікаў, мачавога пузыра і урэтры) і другасны (пры набытых фактарах цяжкага адтоку мачы — траўматычныя ці запаленчыя звужэнні мачаточніка, спайкі і фіброз у перыурэтральных тканках, структуры і інш. набытыя хваробы урэтры, камяні мачаточніка, неўрагенныя атаніі і інш.). Поўнае спыненне адтоку мачы выклікае гібель ныркі без гідранефратычнай трансфармацыі. Ускладненні: цяжкі адток мачы, мочакамянёвая хвароба, піеланефрыт. Гідранефроз развіваецца без сімптомаў, іншы раз бываюць прыступы нырачнай колікі, часцей тупыя болі ў вобласці нырак, зменена мача. Лячэнне хірургічнае.

М.Я.Саўчанка.

т. 5, с. 230

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

únangemeldet

1.

a

1) не прапі́саны (па месцы жыхарства)

2) не запі́саны (пра наведніка)

3) не аб’яўлены (пра конкурс і г.д.)

2.

adv

1) без прапі́скі

2) без папярэ́дняга за́пісу [дакла́ду, папярэ́джання]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

лапата́ць несов.

1. хло́пать; (о механизме — ещё) тарахте́ть;

2. разг. (пустословить, говорить без умолку) болта́ть, тарато́рить; тарахте́ть, треща́ть;

3. разг. (невнятно, несвязно говорить) лопота́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зару́пець сов., разг. (каму)

1. забеспоко́ить (кого), нача́ть беспоко́ить (трево́жить, забо́тить) (кого);

2. (с инф. и без него) безл. захоте́ться;

1, 2 см. ру́пець

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пагарджа́нне (кім, чым) ср. пренебреже́ние (к кому, чему и без доп.), высокоме́рие (по отношению к кому, чему), высокоме́рность ж. (по отношению к кому, чему)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ці́хенька нареч.

1. (без шума) тихо́нько;

2. (тайком, незаметно) тихо́нько, потихо́ньку;

3. (не торопясь) потихо́ньку, ме́дленно;

4. осторо́жно;

ц., не ўпадзі́ — осторо́жно, не упади́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)