усёабды́мны, ‑ая, ‑ае.
Які ахоплівае, уключае ў сябе ўсё без выключэння. Усёабдымны наказ жыцця. // Які можа ўсё спасцігнуць, зразумець. Усёабдымны розум.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цыкло́іда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Крывая лінія, што апісваецца пэўным пунктам круга, які коціцца без слізгання па нерухомай прамой лініі.
[Ад грэч. kykloeidēs — кругападобны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чырвонагало́вы, ‑ая, ‑ае.
З чырвонай галавой, галоўкай. Цяжка сабе ўявіць наш веснавы беларускі лес без гэтага барабаннага пошчаку чырвонагаловых дзятлаў. Ігнаценка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нож нож, род. нажа́ м.;
перочи́нный нож сцізо́рык;
складно́й нож склада́нчык, склада́ны но́ж;
◊
быть на ножа́х быць на нажа́х;
э́то — нож в се́рдце гэ́та — нож у сэ́рца;
без ножа́ заре́зать без нажа́ зарэ́заць;
приста́ть с ножо́м к го́рлу прыста́ць з нажо́м да го́рла;
нож в спи́ну нож у спі́ну;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ex uno flore trahitur bene melque venenum
3 адной кветкі здабываюць і мёд і атруту.
Из одного цветка добывают и мёд и яд.
бел. Адны вочы і плачуць і смяюцца. 3 аднаго дрэва і крыж і палата.
рус. Нет розы без шипов, нет пчёлки без жальца. Хорош цветок, да остёр шипок. Из одного дерева икона и лопата. Из одного гнезда сокол и ворона вывелись.
фр. Il n’y a pas de roses sans épines (Нет роз без шипов).
англ. No rose without a thorn (Нет роз без шипов). Every white has its black (На каждое белое есть чёрное). There is no wheat without chaff (Нет пшеницы без жмыха). No sweet without some bitter (Нет сладкого без горького).
нем. Keine Rose ohne Dorn (Нет розы без шипа).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Рдза ’маланка без грому’ (брасл., ДАБМ, камент.; даўг., Сл. ПЗБ). Паланізаваная форма да ржа (гл.), параўн. польск. (у Летуве) rdza ’маланка без грому’, якое ў фразеалагізме rdza trzęsi, г. зн. rdzą trzęsi ’трасе іржу’ (Буга, Rinkt., 3, 431), з’яўляецца калькай з літ. rūda krečia ’трэсці іржу’, ’іржа трасе’ (Анікін, Из истории рус. сл. 165–166). Параўн. лат. rūsa ’іржа’ і ’бліскавіца, зарніца’. Аднак лінгвагеаграфія, параўн. рус. уладз. ржа ’зіхаценне, ззянне маланкі ноччу, калі, паводле павер’я, наліваецца жыта’, пярэчыць гэтаму. Хутчэй за ўсё, супольнае балтаславянскае ўтварэнне на базе міфалагічных уяўленняў аб тым, што маланка без грому спальвае (робіць чорнымі, іржавымі) плады і жыта, параўн. іржа ’галаўня (чорнае зерне ў коласе)’, а таксама палес. аріхава маланка ’маланка без грому’, якая паводле вераванняў, выпальвае ядра арэхаў і робіць іх чорнымі або пустымі; аналагічная сувязь ’маланка’ — ’арэх’ вядомая ва ўсіх славянскіх традыцыях, параўн. Слав. др., 2, 281–282.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адыябаты́чны
(фр. adiabatique, ад гр. adiabatos = непераходны)
фіз. а. працэс — змены стану фізічнага цела, якія адбываюцца без цеплаабмену з навакольным асяроддзем.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
алікво́ты
[лац. aliquot = некалькі (тонаў)]
1) муз. тоны, якія суправаджаюць асноўную мелодыю;
2) часткі велічыні, на якія цэлае дзеліцца без астатку.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
імправізава́ць
(іт. improwisare, ад лац. improvisus = непрадбачаны)
ствараць што-н. без папярэдняй падрыхтоўкі, на хаду, у час выканання (напр. і. верш).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
каратэ́
(яп. karate = літар. голымі рукамі)
1) японская сістэма самаабароны без зброі;
2) від спартыўнай барацьбы, які выкарыстоўвае прыёмы гэтай сістэмы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)