рост, -у, М -сце, м.

1. Павелічэнне арганізма або асобных органаў у працэсе развіцця.

Час росту раслін.

Трава пайшла ў р. (расце).

2. Павелічэнне ў колькасці, у памерах; развіццё.

Р. насельніцтва.

Р. прамысловасці.

3. Узмацненне, павышэнне.

Р. палітычнай актыўнасці.

4. Удасканаленне ў працэсе развіцця.

Творчы р.

Р. майстэрства.

5. Вышыня чалавека або жывёлы.

Сярэдні р.

Касцюм не па росце (вялікі ці малы).

Ва ўвесь рост, на ўвесь рост

1) выпраміўшыся;

2) перан. патрабуючы неадкладнага вырашэння (кніжн.).

Новыя праблемы паўсталі ва (на) увесь рост;

3) перан. поўнасцю, як мае быць.

Уласнік абудзіўся ў ім ва (на) увесь рост.

|| памянш. расто́к, -тка́, м. (да 5 знач.).

|| прым. ро́ставы, -ая, -ае (да 1 і 5 знач.; спец.).

Р. час.

Роставыя рэчывы (якія ўплываюць на рост раслін). Р. гармон.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

расцвісці́, -цвіту́, -цвіце́ш, -цвіце́; -цвіцём, -цвіцяце́, -цвіту́ць; расцві́ў, -віла́, -ло́; -цвіці́; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрыцца цветам, кветкамі; распусціцца.

Расцвілі вішні.

2. перан. Дасягнуць росквіту фізічных і духоўных сіл.

Дзяўчына расцвіла.

3. перан. Дасягнуць высокага развіцця, працвітання.

Талент пісьменніка расцвіў.

|| незак. расцвіта́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. расцвіта́нне, -я, н. і ро́сквіт, -у, м.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

спорт, -у, М -рце, м.

1. Фізічныя практыкаванні для развіцця і загартоўкі, умацавання арганізма.

Лыжны с.

2. Фізічныя практыкаванні як прафесійны занятак з мэтай дасягнення высокіх вынікаў у спаборніцтвах (напр., гімнастыка, бокс, барацьба, футбол і інш.).

3. перан. Занятак, які з’яўляецца прадметам азартнага захаплення.

Камп’ютарныя гульні — нездаровы с.

|| прым. спарты́ўны, -ая, -ае.

С. комплекс.

Спартыўныя гульні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

стратэ́гія, -і, мн. -і, -гій, ж.

1. Навука правядзення вайны, майстэрства вядзення вайны і кіравання барацьбой.

Тэорыя ваеннай стратэгіі.

Лекцыі па стратэгіі.

2. перан. Майстэрства планавання кіраўніцтва, заснаванага на правільных і далёка разлічаных прагнозах.

С. развіцця прадпрыемства.

С. навуковага пошуку.

|| прым. стратэгі́чны, -ая, -ае.

Стратэгічныя рэзервы.

Стратэгічныя наступальныя дзеянні фронту.

Стратэгічная сыравіна (якая мае ваеннае значэнне).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

узро́вень, -ро́ўню, мн.о́ўні, -ро́ўняў, м.

1. Гарызантальная плоскасць, якая з’яўляецца мяжой вышыні чаго-н.

У. вады ў рацэ.

На ўзроўні мора.

2. Ступень велічыні, развіцця, значнасці чаго-н.

Жыццёвы ў.

У. механізацыі гаспадаркі.

На ўзроўні лепшых сусветных стандартаў.

На ўзроўні, у знач. вык. (разм.) — адпавядае неабходным патрабаванням.

Лекцыя была на ўзроўні.

|| прым. узро́ўневы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зені́т, ‑у, М ‑ніце, м.

1. Найвышэйшы пункт неба над галавой наглядальніка. Сонца стаяла ў зеніце, і яго праменн[е] падал[а] проста на .. галовы. Шамякін.

2. перан. Вышэйшая ступень, вяршыня развіцця чаго‑н. Зеніт славы.

[Фр. zénith з араб.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прагрэ́с ’рух наперад, пераход на больш высокую ступень развіцця’ (ТСБМ). Запазычанне XIX ст. (Гіст. лекс., 250) з рус. прогре́сс ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 97), дзе праз польск. progress або ням. Progress < лац. progressus ’поспех’ (Фасмер, 3, 372).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Су́варата ’балота, зарослае кустамі’ (уздз., Сл. ПЗБ), ’алешнік’ (уздз., ЛА, 1), сувараты ’хмызняк’ (Сержп. Казкі). Паводле аўтараў Сл. ПЗБ, — з літ. sùvarta ’тс’, аднак нельга выключыць і магчымасць семантычнага развіцця (’канец поля’ — ’зараслі’) наступнага слова, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лаўды́ ’добра’ (Яўс.): «лаўдьі табе, калі усе пымагиюць» Відавочна, уграфінізм, параўн. эст. laudi ’палок у лазні < laud ’стол’, ’дошка’, вепск. лaud ’тс’. Семантыка слова лаўды — вынік развіцця значэння ’палок у лазні’ > ’асалода, раскоша ад парання ў лазні’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мігра́цыя, ‑і, ж.

Спец.

1. Перасяленне насельніцтва ўнутры краіны або за яе межы.

2. Перамяшчэнне жывёльных арганізмаў, выкліканае зменай умоў існавання або ў сувязі з праходжаннем цыкла развіцця.

3. Перамяшчэнне, пераразмеркаванне якіх‑н. элементаў, клетак.

[Лац. migratio — перамяшчэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)