дэзурбані́зм
(ад фр. dés- = раз- + urbanisme, ад лац. urbanus = гарадскі)
напрамак у горадабудаўніцтве, які супрацьпастаўляе буйным гарадам свабоднае рассяленне сярод прыроды.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ułomność
ж.
1. [фізічная] загана, калецтва;
2. слабасць;
ułomność natury ludzkiej — слабасць людскога характару; слабасць чалавечай прыроды (натуры)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
указа́ць сов., в разн. знач. указа́ть; (выс. — ещё) предначерта́ть;
у. шляхі́ ператварэ́ння прыро́ды — указа́ть (предначерта́ть) пути́ преобразова́ния приро́ды;
у. на памы́лкі — указа́ть на оши́бки;
у. на ле́пшы ме́тад — указа́ть на лу́чший ме́тод
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дыяле́ктыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
1. У марксісцкай філасофіі — навука пра найбольш агульныя законы руху і развіцця прыроды, грамадства і мыслення, тэорыя і метад пазнання і рэвалюцыйнага пераўтварэння рэчаіснасці.
2. Працэс руху, развіцця чаго‑н. Дыялектыка пазнання. Дыялектыка гісторыі.
3. Уст. Уменне спрачацца, прымяняць лагічныя довады ў спрэчках.
[Грэч. dialektikē.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адбо́р, ‑у, м.
Дзеянне паводле дзеясл. адбіраць — адабраць 1 (у 5 знач.).
•••
Натуральны адбор — працэс развіцця жывой прыроды, у якім захоўваюцца арганізмы найбольш прыстасаваныя да ўмоў жыцця.
Штучны адбор — адзін з асноўных метадаў селекцыі, які ляжыць у аснове стварэння і паляпшэння чалавекам парод свойскай жывёлы і сартоў культурных раслін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
экзо́тыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
Дзівосныя, незвычайныя асаблівасці (прыроды, звычаяў, мастацтва і пад.) народаў аддаленых краін. Не шукайце экзотык за морамі, Узбярэжжаў з крыштальнымі зорамі. Прыязджайце да нас, на Полаччыну, Пахадзіце яе прасторамі. Бураўкін. Перу для японскага гледача — такая ж экзотыка, як для нас, скажам, Гавайскія астравы. «Маладосць».
[Ад грэч. exōtikos — чужаземны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наву́ка, -і, ДМ -ву́цы, мн. -і, -ву́к, ж.
1. Сістэма ведаў аб заканамернасцях развіцця прыроды, грамадства і мыслення, а таксама асобная галіна гэтых ведаў
Развіццё навукі.
Гуманітарныя навукі.
2. толькі адз. Навыкі, веды, якія чалавек атрымлівае ў выніку свайго навучання або жыццёвага вопыту.
Гэтая справа патрабуе навукі.
3. толькі адз. Павучанне, настаўленне; урок.
Гэта будзе навукай на ўсё жыццё.
4. толькі адз. Навучанне, вучоба (разм.).
Хлопец здатны да навукі.
|| прым. навуко́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Навуковая праблема.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сці́шыцца, -шуся, -шышся, -шыцца; зак.
1. Стаць больш павольным (пра рух машыны).
Машыны сцішыліся.
2. Пра гукі, шумы: стаць цішэйшым, бясшумным; сціхнуць.
У зале сцішыліся гукі акардэона.
Перад навальніцай усё сцішылася.
3. Перастаць хвалявацца; супакоіцца, змоўкнуць.
Дзіця паплакала і сцішылася.
4.(1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра з’явы прыроды: паменшыцца ў сіле; спыніцца.
Раніцай дождж сцішыўся.
5. Прыйсці ў стан нерухомасці, спакою.
Мора к вечару сцішылася.
|| незак. сці́швацца, -аюся, -аешся, -аецца і сціша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
анімі́зм
(фр. animisme, ад лац. anima = душа)
уяўленне аб існаванні душы ў кожнай рэчы; надзяленне прадметаў і з’яў прыроды ўласцівасцямі жывых істот.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
АНТЭСТЭ́РЫІ,
вясновае свята абуджэння прыроды ў Стараж. Афінах. Першы дзень наз. «днём адкрыцця бочак», другі дзень — «куфля», прысвячалі богу вінаробства Дыянісу. Трэці дзень свята («гаршкі») прысвячалі душам памерлых і выстаўлялі ім пачастункі.
т. 1, с. 406
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)