нем. Ein Keil treibt anderen (Один клин гонит другой). Auf einen groben Klotz gehört ein grober Keil (К грубому чурбану относится грубый клин).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Жаля́зка1 (ТСБМ), жале́зка (Нас.) ’лязо (нажа, гэбля і г. д.)’. Рус.алан., валаг.желе́зка ’частка гэбля’, абл.желе́зко ’жалезны наканечнік, лязо, вастрыё’. Форма з ‑я‑ з польск.żelazko ’жалезныя часткі розных прадметаў’ (Сцяц. Словаўтв., 123). Форма, зафіксаваная Насовічам, — руска-беларускае ўтварэнне ад назоўніка жалеза з памянш. суфіксам ‑к‑а. Параўн. чэш.želízko, славац.želiezko, славен.želę́zo ’лязо, наканечнік'
Жаля́зка2 (ТСБМ), жале́зка (Нас.), зале́зка (Байк. і Некр.), зяле́зка (Гарэц.) ’прас’. З польск.żelazko ’тс’, безумоўна, форма жаля́зка (Сцяц. Словаўтв., 123). Форму желѣзко, якую дае Насовіч (154), магчыма тлумачыць як трансфармаваны на ўсх.-слав. лад паланізм або як незалежнае ўсх.-слав. утварэнне (у адрозненне ад жаля́зка1 не зафіксавана адпаведнае рус. слова, што зніжае верагоднасць уласна ўсх.-слав. утварэння). Слова пашырана, апрача польск., у н.-луж.zelezko ’прас’, а ў в.-луж.želežko ’жалезны стрыжань — укладыш у прас’. Славен.želę́zo, палаб.zilʼozü маюць значэнне ’прас’. Усе гэтыя мовы мелі сувязь з ням., а паколькі ў герм. мовах слова са значэннем ’жалеза’ выкарыстоўвалася і ў значэнні ’прас’, магчыма, што польск. трэба лічыць калькай, хаця не выключана і ўтварэнне (пераасэнсаванне) на слав. глебе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Свіне́ц ‘цяжкі мяккі легкаплаўкі метал сінявата-шэрага колеру’ (ТСБМ): свінец волаво чыстае (Сержп. Прымхі). Рус.свине́ц, укр.свине́ць, ст.-рус., рус.-ц.-слав.свиньць, славен.svínəc, балг.свине́ц ‘волава’ (з рус. — БЕР, 6, 550). Прасл.*svinьcь. Роднаснае літ.švìrnas ‘свінец’, лат.svins ‘волава’. Сувязь з грэч.χυαυος ‘сіняе рэчыва’, іран.*spana‑ ‘жалеза’ лічыцца сумніўнай, гл. Фасмер, 3, 577; Мюленбах-Эндзелін, 3, 1160; Сной₁, 624; Новое в рус. этим., 203–205. Насуперак гэтаму Данка і Вітчак (ABSl, 21, 83–91) лічаць яе верагоднай, выводзячы зыходнае *svinъ ‘волава’ з і.-е.*k̑wn̥:s ‘нейкі карысны камень’, ‘нейкі метал’, якому адпавядае грэч. мікен. ku‑wa‑no ‘шкло блакітнага колеру’, фрак.σπινος ‘каштоўны камень’, хец.kuwanna ‘медзь’, іран.s(p)ana ‘жалеза’, ст.-перс.*âsana‑ ‘тс’. У Беларусі назва распаўсюдзілася пад рускім уплывам, народная назва — волаво (гл. волава), параўн. свінец як волово (ТС). Рус.о́лово ў народнай мове адпавядае цын (Нас.), цына (Ласт.). Параўн. аднак ст.-бел.свинья ‘адзінка вымярэння колькасці свінцу і волава’ (Ст.-бел. лексікон), што, відаць, сведчыць пра народнаэтымалагічнае асваенне старой назвы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
firmness
[ˈfɜ:rmnəs]
n.
1) моц f. (жале́за), трыва́ласьць f., мацу́нак -ку m. (напо́ю)
2) вы́трыманасьць f. (хара́ктару), сі́ла f.
firmness of spirit — сі́ла ду́ху; непахі́снасьць, цьвёрдасьць f. (пагля́даў)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Бале́я ’балея, вядро і г. д.’ (Нас., Шат., Касп., БРС, Мат. Гродз., Янк. Мат., Сцяшк., Др.-Падб.), балі́я́ (зах.-палес., Бесар., Сцяшк. МГ). Рус.дыял.ба́лья, бале́я́, укр.ба́лія. Праз польск.balja, balija, baleja ’тс’ з ням.дыял.Balje (ням. літаратурнае Balge) < гал. < франц.baille ’бак, чан’. Гл. Пауль, Wörterb., 66; Брукнер, 12; Бернекер, 41; Рыхардт, Poln., 32; Кюнэ, Poln., 43; параўн. і Мацэнаўэр, Cizí sl., 103. Балея таксама ’яма круглай формы, у якой здабывалі жалеза, соль’ (Яшкін, 20).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зва́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Рмн. ‑лак; ж.
1.Дзеяннепаводледзеясл. звальваць — зваліць 1 (у 3, 5 знач.).
2. Беспарадкава накіданая куча чаго‑н. Аднаго разу Міхальчук ішоў каля РТС і ў звалцы старога жалеза заўважыў тры іржавыя карпусы ад жняярак.Карпюк.
3. Месца, куды звозяць, выкідваюць смецце, непрыгодныя рэчы. Гарадская звалка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
анама́лія
(гр. anomalia = няроўнасць)
адхіленне ад нармальнага, агульнапрынятага, ненармальнасць (напр. а. ў развіцці арганізма);
магнітная а. — адхіленне магнітнай стрэлкі пад уплывам скрытых у зямлі пакладаў жалеза.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
баксі́т
(фр. beauxite, ад Beaux = назва мясцовасці на поўдні Францыі)
асадачная горная парода, якая складаецца з гідравокіслаў алюмінію і вокіслаў жалеза з рознымі дамешкамі; алюмініевая руда.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)