Заса́да ’скрытае месца; спосаб, людзі, што выкарыстоўваюцца для нечаканага нападу’. Рус., укр. заса́да ’тс’, польск. zasada ’аснова, прынцып’, в.-луж. zasada ’аснова’, ’усаджванне за кімсьці, чымсьці’, чэш., славац. zásada ’аснова, прынцып’, ’пастка’, серб.-харв. за̑сада ’прынцып’, балг. заса̀да ’засада’. Ст.-рус. засада ’атрад войска для абароны ці нападу’ (XVI ст.). Бязафіксны назоўнік з тэматычным ‑а ад дзеяслова zasěsti (< za‑sěd‑ti, гл. сядзець) і чаргаваннем галоснага з далейшай спецыялізацыяй значэння: ’месца і людзі, што сядзяць у гэтым месцы для нечаканага нападу’ > ’спосаб такога нападу’. Лядзяева, Вестник МГУ, 1959, 4, 171; Шанскі, 2, З, 61.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кардо́н2
(фр. cordon)
1) дзяржаўная граніца;
2) пагранічны або загараджальны атрад, а таксама месца яго знаходжання;
3) пост аховы лесу, запаведніка (лясны к.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
катылаза́ўры
(н.-лац. catylosauria, ад гр. kotyle = чашка + sauros = яшчарка)
атрад прымітыўных вымерлых паўзуноў, якія існавалі ў пермскі перыяд палеазою і трыясавы перыяд мезазою.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
амфіпо́ды
(ад амфі- + -поды)
атрад ракападобных, якія жывуць пераважна ў морах, але сустракаюцца і ў прэсных вадаёмах; служаць ежай для прамысловых рыб, цюленяў, кітоў; бакаплавы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
узбро́ены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад узброіць.
2. у знач. прым. Які мае пры сабе зброю. Узброены атрад. Узброеная варта. □ З машыны выйшаў узброены чалавек у вайсковай форме. Чарнышэвіч.
3. у знач. прым. Які ажыццяўляецца са зброяй у руках. Узброенае паўстанне. Узброеная барацьба.
•••
Узброены нейтралітэт гл. нейтралітэт.
Узброены да зубоў — вельмі добра ўзброены.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выратава́льны
1. Réttungs-; Bérgungs-;
выратава́льны круг Réttungsring m -(e)s, -e;
выратава́льны по́яс Réttungsgürtel m -s, -;
выратава́льныя рабо́ты Bérgungsarbeiten pl;
выратава́льны атра́д Réttungstrupp m -s, -s;
2. (збавіцельны) réttend; Réttungs-;
выратава́льны сро́дак Réttungsmittel n -s -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
кардо́н 1, ‑у, м.
1. Тоўстая цвёрдая папера асобага вырабу і рознага прызначэння. Паліграфічны кардон. Абутковы кардон. Ізаляцыйны кардон. □ Савел Іванавіч.. дастаў шырокі ліст кардону, на якім былі прыколаты дзесяткі два засушаных лістоў барбарысу. Хомчанка.
2. У жывапісе — першапачатковы накід карціны або яе часткі на такой паперы.
[Іт. cartone.]
кардо́н 2, ‑а, м.
1. Дзяржаўная граніца, мяжа. Прабрацца за кардон. □ Ідзе Май у паходы, дазоры, Пад штандарам чырвоным ідзе Цераз пушчы, пустэлі і моры, Нестрыманы нікім і нідзе. Пераходзіць граніцы, кардоны, Бо хто ж можа яго затрымаць, Калі з ім баявыя калоны, Пралетарыяў грозная раць? Колас.
2. Пагранічны або загараджальны атрад. Начальнік кардона. Пагранічны кардон. □ — Не трэба лезці воўку ў пашчу, — сказаў Сцяпан, калі Кандратовіч прапанаваў прабіцца праз кардон казакаў. Арабей. // Ланцуг невялікіх атрадаў, размешчаных па фронту ў адну лінію. На прадвесні прыйшоў да Андрэя загад перадаць неадкладна другому атрад, а самому прайсці цераз фронт, за кардон. Дубоўка. // Пра лясную варту, ахову запаведнікаў. Леснікам дальніх кардонаў мы дазваляем прадаваць дровы на месцы, даём бланкі квітанцый. Навуменка.
3. Месца, дзе знаходзіцца такі атрад, варта. Немцы кінулі пяхоту, Пэўна, — больш за батальён, І бамбілі самалёты Невялікі той кардон. Лужанін.
[Фр. cardon.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вампірамо́рфы
(н.-лац. vampyromorpha)
атрад галаваногіх малюскаў, спалучаюць прыметы будовы, уласцівыя кальмарам і прымітыўным васьміногам; пашыраны ў трапічных і субтрапічных морах на глыбіні 700—1500 м.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
гідракара́лы
(н.-лац. hydrocorallia)
атрад марскіх кішачнаполасцевых жывёл падкласа гідроідных, утвараюць вапняковыя калоніі жоўтага, ружовага, чырвонага або фіялетавага колеру, якія трывала прырастаюць да скал або камянёў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ekipa
ekip|a
ж. калектыў, група; атрад; брыгада;
~a łączności — шэфская брыгада;
~a sportowa — спартыўная каманда;
~a archeologiczna — археалагічная экспедыцыя
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)