ГОРН (Horne, Hoorn, Hornes) Філіп II дэ Манмарансі (Montmorency; 1524, Невель, каля г. Гент, Бельгія — 5.6.1568), граф, адзін з лідэраў антыісп. дваранскай апазіцыі ў пач. Нідэрландскай буржуазнай рэвалюцыі 16 ст. Чл. нідэрландскага Дзярж. савета (1561—65), адмірал фландрскага флоту, штатгальтэр Гелдэрна і Зютфена. Разам з Вільгельмам І Аранскім і Л.Эгмантам выступаў супраць каралеўскага абсалютызму і інквізіцыі. У 1565, у знак пратэсту супраць закону аб ерэтыках, выйшаў з Дзярж. савета. Спадзеючыся на прымірэнне з Іспаніяй, прысягнуў у 1567 Філіпу II Іспанскаму, аднак пасля прыбыцця ў Нідэрланды герцага Ф.Альбы быў разам з Эгмантам арыштаваны, абвінавачаны ў змове і пакараны смерцю.
т. 5, с. 361
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Мірошнік ’мельнік’ (паўд.-усх., КЭС). З укр. міро́шник ’тс’ (Фасмер, 2, 627). Аднак семантычна набліжаецца да укр., паўд.-рус. борошно́ ’мука’, укр. борошни́тися ’пэцкацца мукой’, рус. арханг. бо́рошно ’на высокім месцы’ (дзе звычайна стаялі ветракі), хаця цяжка растлумачыць вакалізм кораня. Імавернасць пераходу мо‑ > мі‑ пацвярджаецца аналагічнай з’явай у мірусце́ць (гл.). Да мены б > м параўн., напрыклад, укр. чарніг. мирлу́га — бярлога. Аўтары ЕСУМ (3, 481) звязваюць яго, аднак, з дзеясловам ме́ряти ’мераць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ваво́з ’крыты ход у падасець’ (Бяльк.). Да вазіць; параўн. уваход < хадзіць. Не выключана, аднак, што гэта слова можа быць запазычаннем польск. wąwóz ’цясніна’ з пераасэнсаваннем.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вузро́слы ’дарослы’ (Бяльк.). Ад узрасці́ ’вырасці’, гл. узро́ст, як узнясці́, узнёслы ’патэтычны’, аднак пратэза перад прыставачным у сведчыць хутчэй пра запазычанне з рус. взро́слый ’дарослы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кроль ’трус’ (Ян., Мат. Гом.). Адваротнае ўтварэнне ад кролік 1 (гл.), магчыма, яшчэ на польскай моўнай глебе. Параўн., аднак, Замосцінска–Куцалава, JP, 35, 289–295.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лёхавіна ’топкае балота’ (гродз., Сцяшк. Сл.). Паводлеутварэння звязана з лёхаць ’булькаць’ (гл. папярэдняе лёх- лёх‑лёхя), семантычна, аднак, гэту лексему можна звязаць з лёх (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мняку́ха ’макуха з льнянога семя’ (малар., Уладз.). Да маку́ха (гл.), аднак пад уплывам народнай этымалогіі пачатковае ма‑ перайшло ў мня‑ (ад’ідэацыя з мня́ты ’мяць, ціснуць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ныхра́ццю ’прымусам, гвалтам’ (віц., Мат.). Няясна; можна звязаць з рус. ныхрить ’настойліва шукаць што-небудзь; лезці ўсюды; даведвацца хітрасцю’, што, аднак, выклікае пэўныя семантычныя цяжкасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́ка ’пухір’ (трак., Сл. ПЗБ). Магчыма, літуанізм, параўн. літ. pèkė ’жаба’ (відаць, з-за бугрыстасці скуры), аднак нельга выключыць сувязь з а‑пёк, пекці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пласту́н ’карп, Cyprinus carpio’ (астрав., Сл. рэг. лекс.), укр. пластуне́ць ’род чарнаморскага селядца’, рус. раст. пласту́н ’дробны селядзец’. Відаць, да пласт (гл.), матывацыя, аднак, няясная.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)